در قرآن کريم خطاب به پيامبر(ص) آمده است که از گناهانت استغفار کن. آيا پيامبر(ص) مرتکب گناه مي شده است؟
پاسخ:
آيه مورد نظر به شرح زير است:
فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِكَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِبْكارِ:(1) پس(اي پيامبر!) صبر و شكيبايي پيشه كن كه وعده خدا حقّ است، و براي گناهت استغفار كن، و هر صبح و شام تسبيح و حمد پروردگارت را بجا آور!
با توجّه به ادلّه قطعي و محكمي كه بر عصمت پيامبر( و حتي عدم قبول پذيرش ترك اولي ) داريم، گناهي كه در اين آيه به پيامبر(ص) نسبت داده شده، قطعا ظاهرش مراد نيست. بدين خاطر چاره نداريم كه از ظاهر آيه صرف نظر كرده و يكي از احتمالات زير را درباره آن قبول كنيم:
1 ـ اهتمام و رسيدگي پيامبر(ص) به امور مردم و پيوستگي با آنها به طوري بود که حتي گاهي دعوت كودكان را رد نمي كرد و به تقاضاهاي كودكانه آنان پاسخ مثبت مي داد، اين امور گرچه پسنديده بود اما ممکن است در موارد متعددي ضروري نمي نمود رسول خدا(ص) شايد به اين دليل آن ها را يك نوع فاصله و جدايي
، بين خود و خدايِ خويش مي ديد و از اين باب كه " حَسَناتُ الأَبْرارِ سَيِّئاتُ الْمُقَرَّبينَ(2) كارهاي خوب نيكان، گناهان بار يافتگان حريم قدس است.آن توجّهات و رسيدگي ها را نوعي گناه و كوتاهي براي خود به حساب مي آورد. بدين جهت مقيّد بود روزي صد بار استغفار كند مي فرمودند: إِنَّهُ لَيُغانُ عَلي قَلْبي حَتَّي أَسْتَغْفِرَ فِي اليَوْمِ مِأَةَ مَرَّة:(3)
تا روزي صد بار استغفار نگويم دلم آرام نمي گيرد و خاطرم آسوده نمي گردد. خدا هم با توجّه به اين حالت پيامبر(ص) به او دستور استغفار براي آنچه او براي خود گناه مي داند، مي دهد گرچه از نظر خدا گناهي به شمار نمي آمد.
2 ـ اين دستور به پيامبر(ص) از اين جهت بود كه امّت پيامبر(ص)، به اهميّت استغفار و نقش والاي آن در توفيقات مادّي و معنويِ خويش پي ببرند و با تأسّي به حضرتش براي گناهان و لغزش هاي خود استغفار كنند تا از عذاب خداوند در دنيا و آخرت نجات يابند و به سعادت ابدي دست پيدا كنند. مخصوصاً كه اكثر مردم مقيّد بودند كه هر كاري پيامبر(ص) مي كند آن ها هم همان را انجام دهند.
لذا خدا به پيامبرش چنين خطاب مي كند تا ديگران از او درس بگيرند.(4)
آن بزرگوار از برترين مصداق عباد صالح خدايند كه به اوج نهايي تقوا، دست يافته اند و تمام اوصافِ ممتاز بندگانِ مخلص و با تقوا در وجود پاكشان شكل گرفته است كه يكي از آن ها استغفارِ در سحرگاهان و مناجاتِ با خداي عالميان است.
3 ـ گناه يك جمعيتي كه معتقد به مكتب خاصّي هستند خواه ناخواه به نام صاحب آن مكتب تمام مي شود هر چند او آنان را از آن برحذر داشته باشد. خدا هم در اين آيه، گناه امّت پيغمبرش را به او نسبت داده و مي فرمايد: " براي گناهت استغفار كن " يعني اي پيامبر اگر نجات امّتت را مي طلبي، براي گناهان آنان طلب آمرزش نما تا به اين واسطه شفاعت تو را در حق ايشان بپذيريم.(5)
پي نوشت ها:
1. خميني، روح الله، آداب الصلوه، موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني، بي تا، ص 60.
2. غافر(40 ) آيه 55.
3. علامه مجلسي، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، اسلاميه، تهران، ج25، ص 205.
4. همان، ص 204.
5. مكارم شيرازي، تفسير نمونه، ناشر دار الكتب الإسلامية، تهران، 1374 ش، ج21، ص 453
منبع: نرم افزار پیامبر مهربانی - مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی