علت تعدد ازدواج پیامبر(ص) و امامان(عليهم السلام);ما در حالی که همه آنها معصوم اند و همه برای ما نمونه و الگو می باشد چه می باشد؟ و امروز چه تأثیر می تواند داشته باشد؟
مساله تعدد زوجات يكي از احكام بسيار بااهميت وارزشمند از نظر اجتماعي و نظام خانوادگي دراسلام است . درقرون پيشين مستشرقين و اسلام شناسان غربي اين مساله را براسلام خرده مي گرفتند. اما تحقيقات اخير و واقعيات و رخدادهاي اجتماعي قرن ما اهميت اين حكم را به آنان ثابت كرد به طوري كه انديشمنداني چون برنارد شا و جان ديون پورت گوستاد لوبون و ... در اين رابطه از در تحسين وارد شدند و به حكمت آن گواهي دادند زيرا:
1: آمارهاي موجود درسطح جهان نشان مي دهد ميزان تولد دختر غالبا بيش ازپسر مي باشد . بنابراين تكيه بر «تك زني» باعث مي شود همواره تعدادي از زنان تا آخر عمر از نعمت ازدواج محروم بمانند و درتجرد و عزوبت به سربرند واين ظلمي فاحش درحق آنان است.
2: در طول تاريخ همواره براثر حوادث و كوارث اجتماعي - مانند جنگ ها - تعداد بيشماري از مردان تلف مي شوند و همسران آنان بي سرپرست مي گردند. طبيعي است كه غالب مردان جوان حاضر به ازدواج باچنين كساني براي اولين بار نيستند.
بنابراين اگر از نظر قانون و نظام اجتماعي اينان نتوانند به عنوان همسر دوم گزينش شوند همواره بدون شوهر خواهند ماند و اين نيز ظلم برآنان است و تنها راه حل آن جواز چند زني باقيود و شرايط خاص است . جالب است بدانيد كه پس از جنگ جهاني دوم در آلمان چند هزار بيوه زن كه سرپرستان خود را در جنگ از دست داده بودند به تظاهرات پرداخته و از كليسا درخواست كردند كه چند همسري را مجاز گرداند . ولي كليسا در برابر اين خواست سرسختي نشان داد و همين باعث شد كه پس از آن فساد و بزهكاري در آلمان به شد ت رواج يابد.
3: بلوغ جسمي و جنسي دختران معمولا چند ين سال پيش از پسران است و درطول زمان همراه با رشد جمعيت بشري باعث مي شود كه در جامعه تك همسرگرا همواره انبوه كثيري از زنان كه آمادگي و علايق جنسي دارند در برابر مرداني فاقد شعور و درك جنسي قرارداشته و تمايلات جنسي آنان به نحو مشروع ارضا نگردد.
4: از نظر روان شناسي تفاوتي اساسي بين ساختار رواني و گرايش ها و عواطف زن و مرد وجود دارد . روان شناسان معتقدند كه زنان به طور طبيعي «تك شوهرگرا» مي باشند وفطرتا از تنوع همسر گريزانند و خواستار پناه يافتن زير چترحمايت عاطفي و عملي يك مرد مي باشند و تنوع گرايي در زنان نوعي بيماري است . ولي مردان ذاتا تنوع گرا و «چند زن گرا» مي باشند و چنان كه مي دانيد احكام اسلام همه متناسب با نيازهاي واقعي وويژگي ها و خصلت هاي ذاتي انسان ها وضع گرديده است. افزون برآن زنان در ايام معيني قابليت تامين جنسي مردان را ندارند . اكنون بايد پرسيد در برابر اين حقايق چه بايد كرد؟ در اين جا سه راه وجود دارد:
الف) هميشه تعدادي از زنان درمحروميت كامل جنسي به سربرند.
ب) راه و روابط نامشروع و كونيسم جنسي گشوده شود.
ج) به طورمشروع و قانونمند باقيود و شرايطي عادلا نه راه چند همسري گشوده شود. كدام يك؟ دين مبين اسلام راه سوم كه حكيمانه ترين و بهترين راه است را گشوده و اجازه چند زني را تنها به مرداني مي دهد كه توانايي كشيدن بارسنگين آن را به نحو عادلا نه داشته باشند ودستورات اكيدي در اين زمينه براي آنان وضع نموده است و اين نه تنها به ضرر زنان نيست بلكه درواقع بيشتر براي تامين مصالح و منافع آنان است .
فلسفه تعدد زوجات پيامبر اکرم(ص): تعدد زوجات در آن زمان در منطقه عربستان يک امر عادي و متداول بود و مختص به رسول خدا نبود - حتي اگر شخصي داراي يک خانم بود او را مورد تمسخر قرار مي دادند - البته اين مسأله در جامعه امروز عربستان نيز وجود دارد.
اما راجع به شخص پيامبر(ص): در مجموع پيامبر اسلام با يازده خانم ازدواج نمودند که با شرح مختصري معلوم مي گردد که سيره رسول خدا در اين باره چگونه بوده است.
پيامبر در سن 25 سالگي با خديجه کبري ازدواج نمود و تا سن 50 سالگي يعني سال دهم بعثت فقط با آن بانوي بزرگ زندگي مي نمود. بعد از رحلت خديجه کبري پيامبر به علت نياز مرد به همسر با خانمي به نام سوده که شوهرش در حبشه از دنيا رفته بود و بيوه بود ازدواج نمود. سوده داراي خانواده اي مشرک و دشمن پيامبر بود و به علت اين که مسلمان شده بود هيچ پشتيباني در خانواده خود نداشت و او را اذيت مي کردند. سپس ساير ازدواج هاي پيامبر در مدينه و حد فاصل سن 53 تا 63 سالگي رخ داد و به طور قطع آن ازدواج ها عوامل گوناگون سياسي، اجتماعي و الهي داشت زيرا سن 53 سالگي اقتضايي براي خوشگذراني جنسي مرد ندارد. به عنوان مثال ازدواج با جويره که از قبيله بني مصطلق بود موجب شد که بيش از صد خانواده از اين قبيله به اسلام بگروند و ازدواج با ام حبيبه دختر ابوسفيان موجب شد بزرگترين و قدرتمندترين دشمن مسلمانان توطئه کمتري نسبت به اسلام و مسلمانان نمايد. ازدواج با ام سلمه که شوهرش در احد شهيد شده بود و در مدينه غريب و بي کس و سرپرست چهار يتيم بود انگيزه اي الهي بود. همچنين ازدواج با صفيه که بيوه زن بود و شوهرش در جنگ خيبر کشته شده بود. ازدواج با زينب همسر طلاق داده شده زيد بن حارث پسر خوانده پيامبر به امر خداوند به جهت برداشتن بدعت ازدواج با همسر پسرخوانده بود (زيرا آنان همسر پسر خوانده را مانند همسر پسر خود عروس تلقي مي کردند).ازدواج با ماريه قبطيه کنيزي که پادشاه اسکندريه براي پيامبر فرستاد به جهت علو مقام و نسب او که به هارون برادر موسي مي رسيد و مادرش به سموئيل نبي مي رسيد بود.ازدواج با عايشه و حفصه هم حکمت هاي خاص خود را داشت - حفصه شوهرش در احد کشته شده بود و به علت بهره مند نبودن از زيبايي هيچ کس راضي به ازدواج با او نمي شد - از طرفي هم پدرش عمر به هر کس مي رسيد پيشنهاد ازدواج با حفصه را مي داد و آنها امتناع مي کردند چه بسا به ذهن مردم خطور مي کرد که اگر کسي در جنگ کشته شود بازماندگانش بيچاره مي گردند و لذا وقتي عمر با اصرار از پيامبر خواست تا حفصه را بگيرد حضرت قبول فرمود. عايشه ؛ البته چند مسأله که در بين مردم مشهور است از نظر تاريخي در مورد عایشه ثابت نيست يکي 9 ساله بودن عايشه هنگام ازدواج و ديگري حسن جمال او ، و نیز باکره بودنش. بسياري از مورخان سن عايشه را 17 يا 18 سال در هنگام ازدواج ثبت کرده اند و از نظر کمالات و زيبايي نيز او را ضعيف شمرده اند. و نیز در کتاب الصحیح فی السیره النبی از این مطلب که عایشه قبلا شوهر داشته و از او جدا شده است سخن می گوید. ازدواج با عايشه نيز حکمت هايي دارد که اين مختصر را جمال بسط آن نيست. از نظر برقراري عدالت نيز با توجه به شرايط زندگي و خانوادگي در آن زمان و نبود تجمل هاي امروزي و روحيه و اخلاق بسيار عظيم و با کرامت رسول خدا مسأله به راحتي قابل درک است. نکته ديگر اين که ازدواج نکردن حضرت عيسي(ع) تابع شرايط تاريخي زندگي آن حضرت(ع) و قرار داشتن در حصار شديد و زندگي بسيار کوتاه دنيوي بوده است، و غير از آن حضرت همه پيامبران ازدواج نموده اند. به ويژه آن که در تفکر ديني ازدواج يک اصل اساسي و زيربناي يک جامعه سالم است.
بنابراين ازدواجهاى پيامبر اسلام(ص) براى چند هدف بوده است:
1. محافظت از يتيمان، درماندگان و حفظ آبروى آنان مانند ازدواج با سوده.
; 2. وضع قانون و شكستنِ سنّت غلط جاهلى مانند ازدواج با زينب دختر جحش كه رسول خدا به فرمان خدا پس از آن كه زيد او را طلاق داد، او را به همسرى انتخاب كرد تا مردم بدانند كه زن پسر خوانده، مانند زن پسر نيست، و مىتوان با زنِ پسر خوانده ازدواج كرد، گر چه در زمان جاهليت، ازدواج با زنِ پسر خوانده ممنوع بود.
3. آزادسازى اسيران و بردگان مانند ازدواج با جويريه. پيامبر اكرم جويريه را گرفت و مسلمانان به خاطر خويشاوندى بنىمصطلق با پيامبر، همهى اسيران را آزاد كردند و بنىمصطلق هم با مشاهده اين وضعيت، مسلمان شدند.
4. برقرارى پيوند با قبايل و طوايف بزرگ عرب و حفظ اسلام و مسلمين مانند ازدواج با عايشه، حفصه، امحبيبه، صفيه و ميمونه(نگرشى كوتاه به زندگى پيامبر اسلام، ص 29، چاپ پنجم، از انتشارات مؤسسه در راه حق
ج) جان ديون پورت انگليسى مىگويد: با اين كه در آن زمان، زياد زن گرفتن كار بدى نبود، ولى با اين حال حضرت محمد(ص) تا پنجاه سالگى با يك زن زندگى كرد و تا خديجه زنده بود، زن ديگرى نگرفت. آيا ممكن است كسى شهوتران باشد و هيچ مانعى هم براى زن گرفتن در كار نباشد، با اين حال با يك زن زندگى كند آن هم با زنى كه سنّ بالائى داشته باشد؟!همسران پيامبر، عقيقى بخشايش، ص78،چاپ قبل از انقلاب).
د) توماس كارلايل مىگويد: به رغم دشمنان، حضرت محمد(ص) هرگز شهوت پرست نبود و اين تهمت، بى انصافى است(همان).
; ه) گيورگيو مى گويد: محمد(ص) در سال 595 ميلادى ازدواج كرد و زندگى خانوادگى او نمونه ى زهد، تقوى و پاكى بود. او همانند ابراهيم، نوح و يعقوب در محيطى ساده و بىآلايش زندگى مى كرد(همان).
براى آگاهى بيشتر ر.ك:
- الصحيح من سيرة النبى الاعظم، سيد جعفر مرتضى عاملى، ج 4، ص 68، چاپ جامعه مدرسين. در اين جا ممكن است سوالي ديگر پد يد آيد و آن اينكه چرا چند شوهري مجازنيست ؟ جواب آن است كه: (1) چنان كه گفتيم اين خلاف طبيعت و روحيات زن مي باشد.(2) بدين وسيله بهداشت و سلامت نسل به خطر مي افتد.(3) شناخت انساب و تميزآنها از بين خواهد رفت.
براي آگاهي بيشتر در اين زمينه رجوع کنيد به:
1- نظام حقوق زن در اسلام، شهيد مطهري
2- زن در آيينه جلال و جمال، آيه الله جوادي آملي
3- تفسير الميزان، ج 4، علامه طباطبايي(ره).
منبع: نرم افزار پرسمان دانشجویی