چکیده: پيامبر ـ صلي الله عليه وآله ـ مي خواست به مسلمانان چنين القاء كند كه دراسلام فقط تقوا ملاك فضيلت و برتري است و روي همين اصل، بلال حبشي كه از طبقات فقير جامعه بود، افتخار مؤذني پيامبر ـ صلي الله عليه وآله ـ را كسب مي كند. به احتمال زياد به غيراز افراد فوق الذكر كساني ديگر هم در زمان پيامبر ـ صلي الله عليه وآله ـ اذان گفته اند كه شايد در تاريخ ذكر نشده اند و به بررسي بيشتر نياز است.
بنيانگذاران هر دين و آيين در هر عصر و زماني براي برانگيختن عواطف و احساسات پيروان خود و دعوت آنها به انجام وظايف فردي و اجتماعي، علامت ها و شعارهاي مخصوصي داشته اند و اين موضوع در دنياي امروز به صورت گسترده تري به چشم مي خورد.
مسيحيان درگذشته و امروز، با نواختن ناقوس، پيروان خود را به كليسا دعوت مي كنند، ولي در اسلام براي اين دعوت از شعار پر محتواي اذان استفاده مي شود كه به مراتب، گويا تر و مؤثر تر است.(1)
اذان در دو سال نخست هجرت، پس از تغيير قبله از بيت المقدس به سوي كعبه، تشريع گرديد. پيامبر ـ صلي الله عليه وآله ـ كيفيت اذان را از طريق وحي دريافت كرد، يك بار جبرئيل در شب معراج، اذان سرداد وچون بار ديگر اذان گفت: پيامبر ـ صلي الله عليه وآله ـ ، علي ـ عليه السلام ـ را دستور داد تا بلال را فرا خواند و او را اذان بياموزد.(2)
بنابراين، بلال نخستين مؤذن در تاريخ اسلام به شمار مي رود. البته به نظر مي رسد كه چندي بعد، ابن ام مكتوم و كساني ديگرهم به اين كار مبادرت كرده باشند، چنانكه گفته اند: بلال در روز اذان مي گفت و ابن ام مكتوم در شب.(3) همچنين گفته شده كه سعد القرظ موذن پيامبر در مسجد مسجد قبا بود.(4)
يكي از علماي اهل سنت مي گويد: در زمان پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ مؤذن هاي آن حضرت عبارت بودند از: 1. بلال حبشي 2. ابن ام مكتوم 3. سعد القرظ 4. ابو محذوره 5. زياد بن حارث صدايي.
اين عالم اهل سنت مي افزايد: بلال، هميشه ملازم و همراه پيامبر ـ صلي الله عليه وآله ـ بود، درمدينه و در مسافرت ها چه قبل ازفتح مكه و چه بعد از فتح مكه در همۀ اوقات نماز، براي پيامبر خدا- صلي الله عليه و آله - اذان مي گفت.(5)
بنابر اين مؤذن اصلي پيامبر ـ صلي الله عليه وآله ـ بلال حبشي بود. چنانكه اين مطلب در تاريخ اسلام ميان مسلمانان از شهرتي فراگير برخوردار است.
شعار اذان و بلال چنان به يكديگر تنيده اند كه بلافاصله بعد از ذكر اذان بلال تداعي مي كند و نيز بلافاصله بعد از ذكر بلال اذان تداعي مي كند.
پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه وآله ـ اين منصب را به خاطر اخلاص و تقواي بلال به وي مرحمت فرموده بود و نيز پيامبر ـ صلي الله عليه وآله ـ مي خواست به مسلمانان چنين القاء كند كه دراسلام فقط تقوا ملاك فضيلت و برتري است و روي همين اصل، بلال حبشي كه از طبقات فقير جامعه بود، افتخار مؤذني پيامبر ـ صلي الله عليه وآله ـ را كسب مي كند.
به احتمال زياد به غيراز افراد فوق الذكر كساني ديگر هم در زمان پيامبر ـ صلي الله عليه وآله ـ اذان گفته اند كه شايد در تاريخ ذكر نشده اند و به بررسي بيشتر نياز است.
پاورقی:
1. نوری، محمد اسماعیل، اذان شعار اسلام، قم، انتشارات احسن الحدیث، چاپ اول، 1377ش، ص 5.
2. دائره المعارف بزرگ اسلامي، زیر نظر موسوی بجنوردی، سید کاظم، چاپ اول، 1375ش، تهران، موسسه فرهنگی انتشاراتی حیان، ج7، ص 385، به نقل از اصول کافی، ج3، ص 302.
3. ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج8، ص 364.، دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج12، ص 449، به نقل ازاصول کافی،ج4، ص98،
4. ابن اثیر جزری، علی بن محمد، اسد الغابه فی معرفه الصحابه، بیروت دار الکتاب العربی، ج 2 ص 282-283.
5. نوری، پیشین، ص 27- 28، به نقل از انصاری حنفی، محمد عبدالحی، خیر الخبر فی اذان خیر البشر، ص 41.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات