زندگی و جایگاه حکیمه خاتون عمه گرامی امام زمان

تاریخ پر افتخار شیعیان شاهد ظهور و نقش‌آفرینی بانوان پرتلاش و فداکاری بوده است و حکیمه خاتون دختر امام جواد(علیه‌السلام) نهمین امام شیعیان یکی از این زنان تاثیرگذار است. مادر وی بانویی گرامی به نام سمانه مغربیه، معروف به سیده است که مادر امام هادی(علیه‌السلام) و موسی مبرقع و دیگر فرزندان امام جواد(علیه‌السلام) نیز می‌باشد.[1]
زمان تولد این بانوی والامقام در منابع تاریخی ثبت‌ نشده است ولی برخی از محققین با توجه به تاریخ ولادت برادر ایشان امام هادی(علیه‌السلام) که در سال ۲۱۲ رخ‌داده است و دیگر قرائن که نشان می‌دهد حکیمه خاتون از برادرش کوچک‌تر بوده است، می‌توان گفت تولد وی را بین سال‌های ۲۱۳ تا ۲۲۰ بوده است.[2] حکیمه خاتون با «ابوعلی حسن بن علی مرعش» از نوادگان امام سجاد(علیه‌السلام) ازدواج کرد و ثمره این ازدواج سه پسر به نام‌های حسین، زید و حمزه بود.[3]

خدمات و فعالیت‌ها
این بانوی گرامی شرف حضور در محضر چهار تن از امامان شیعه [امام جواد، امام هادی، امام عسکری و امام مهدی (علیهم‌السلام)] را داشته است و تحت تعلیمات آنان قرار گرفت و در نتیجه‌ی این تعالیم، منشأ فعالیت‌ها و خدماتی برای اسلام و مکتب اهل‌بیت(علیهم‌السلام) شد.
حکیمه خاتون در دوران امامت امام هادی و امام عسکری(علیهم‌السلام) به جهت قرابت و نزدیکی با این دو امام همام فعالیت‌های مهمی را بر عهده داشت. امام هادی(علیه‌السلام) حتی تعلیم و تربیت نرجس خاتون -همسر امام عسکری(علیه‌السلام) و مادر امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) را به او سپرد[4] و همین امر سرآغاز خدمات بیشتر حکیمه خاتون برای امامان معصوم (علیهم‌السلام) بود. این بانوی نمونه که از اصحاب سر اهل‌بیت(علیهم‌السلام) بود در ماجرای تولد مخفیانه امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) به یاری نرجس خاتون مادر آمد و اولین کسی بود که این مولود مبارک را زیارت کرد.[5]
حکیمه خاتون در میان دختران امام جواد(علیه‌السلام) به‌وفور علم و فضل مشهور بود و احادیثی چون حزر امام جواد(علیه‌السلام)، تزویج امام عسکری(علیه‌السلام) با نرجس خاتون و ولادت امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) از ایشان نقل‌شده است.[6] حکیمه خاتون پس از شهادت امام حسن عسکری (علیه‌السلام) هم به تبیین عقاید شیعه در باب امامت و غیبت پرداخت و به سؤالات شیعیان در این زمینه پاسخ می‌داد.[7]

مقام و منزلت
مقام منزلت این بانوی گرامی به‌اندازه‌ای است که علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار درباره حکیمه خاتون می‌نویسد: «در قُبه شریفه امام عسکری (علیهم‌السلام) قبری منسوب به نجیبه، عالمه، فاضله، تقیه، رضیه، حکیمه، دختر امام جواد(علیه‌السلام) وجود دارد که نمی‌دانیم چرا با همه فضل و جلالت آشکاری که این بانوی گرامی دارد و محل اسرار امامت بوده، زیارتی برای او قید نشده است». علامه مجلسی سپس می‌نویسد: «سزاوار است که او را با الفاظی که مناسب مقام اوست، زیارت کنید». [8]

________________
پی‌نوشت
[1]. منتهی الامال، شیخ عباس قمی، انتشارات هجرت، جلد دوم، ۱۳۸۲ش، ج2، ص497.
[2]. برای اطلاعات بیشتر مراجعه کنید به: تراجم اعلام النساء، محمد حسین اعلمی حائری،؛ مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، اولی، ۱۴۱۷ق، ج2، ص285.
[3]. الشجرة المبارکه فی أنساب الطالبیه، فخر رازی، چاپ اول، نشر مکتبه آیت‌الله مرعشی نجفی، قم، ۱۴۰۹ق، ص170-169.
[4]. کمال الدین و تمام النعمه، شیخ صدوق، تهران، اسلامیه، 1395ق، ج2، ص423.
[5]. اعلام الورى باعلام الهدى، فضل بن حسن‏ طبرسی، ناشر: اسلاميه،‏ چاپ سوم، تهران، ‏1390ق، ص420-418.‏
[6]. منتهی الامال، همان،ج2، ص502، ریاحین الشریعه، ذبیح الله محلاتی، دارالکتاب الاسلامیه، ۱۳۶۸ش، ج4، ص154، اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج6، ص217.
[7]. بحار الانوار، علامه مجلسی، دار إحياء التراث العربي، چاپ دوم، بیروت، 1403ق، ج51، ص15-11.‏
[8]. همان، ج79، ص79.