(وَ قَضى رَبُّكَ أَلاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ إِیَّاهُ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ كِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً كَریماً )
و پروردگارت فرمان داده: جز او را نپرستید! و به پدر و مادر نیكى كنید! هر گاه یكى از آن دو، یا هر دوى آنها، نزد تو به سن پیرى رسند، كمترین اهانتى به آنها روا مدار! و بر آنها فریاد مزن! و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آنها بگو.(اسراء/23)
مساله احسان به پدر ومادر و اطاعت از آنها ، یکی از سفارشاتی است که قرآن کریم برای همه جهانیان بیان فرموده است .
اگر در سوره مبارکه مریم علیهاالسلام می فرماید : که حضرت یحیی علیه السلام به پدر ومادرش نیکی کرده است یا حضرت عیسی علیه السلام به مادرش نیکی کرده است ، پس معلوم می شود که واقعا این برای انسان فضیلتی است که اینگونه آنرا بیان فرموده است .
اگر می گوییم دین مبین اسلام ، وکتاب آسمانی آن ، یعنی قرآن کریم ، برای همه جهانیان آمده است ، پس علاوه بر برنامه های محلی ومنطقه ایی که مختص به مسلمانها ودیگر موحدان است ، باید برای همه جامعه بشری اعم از دین دار و بی دین وکافر هم ، یک سری برنامه های بین المللی و فرا محلی و فرا منطقه ایی نیز داشته باشد .
یکی از بر نامه های بین المللی قرآن کریم ، این است که می فرماید: انسان باید نسبت به پدر ومادر خود احسان ونیکی کند ، ولو پدر ومادر، کافر وبی دین باشند .
وقتی خدای سبحان در کنار مساله توحید ، مساله احسان به پدر ومادر را ذکر می کند ، پس باید همانگونه که برای توحید احترام قائل هستیم ، باید برای پدر ومادر هم احترام قائل باشیم .
لذا قرآن کریم می فرماید: اگر پدر ومادر به سن پیری رسیدند ، باید به آنها خوبی کنید ، چرا که آنها در این سن نیاز به عاطفه وکمک دارند.
اگر نیاز به غذا یا دارو یا پوشاک پیدا کردند ، باید به آنها رسیدگی شود و نباید هیچ گونه تحقیر یا اهانتی را نسبت به آنها روا بداریم و خدایی نکرده با عصبانیت خود ، باعث رنجش آنها شده و دچار عاق والدین شویم . که این از گناهان کبیره ومعصیت است .حتی کسانی هم که مشرک هستند ، این حق را ندارند که با پدر ومادر خود چنین کنند .
بلکه به فرموده قرآن کریم در آیه 15سوره مبارکه لقمان (..وَ صاحِبْهُما فِی الدُّنْیا مَعْرُوفا ..) باید از نظر دنیا و زندگى مادى با آنها مهر و محبت و ملاطفت كنیم و در واقع پرستار خوبی برای آنها باشیم .
اما متاسفانه در جامعه امروزی می بینیم که خیلی از خانواده ها ، وقتی پدر ومادرشان به سن پیری می رسند ، آنها را به خانه سالمندان می برند ، و این مخالفت با آیات قرآن است .
آیا اگر ما سالی یک بار آنهم در یک مناسبتی ، یا در یک جشنی ، یک شاخه گل به پدر ومادر تقدیم کرد یم ، این معنی احسان به پدر ومادر است ؟ آیا این است سفارش قرآن وخدای سبحان به پدر ومادر ؟
اما لازم است که این نکته را هم متذکر شوم که راجع به امور دینی و اعتقادی ، لازم نیست که از والدین اطاعت شود، یعنی اگر آنها فرزند خود را به شرک یا بی دینی دعوت کردند ، در اینجا لازم نیست که پیروی شوند .
لذا در آیه 8سوره مبارکه عنکبوت می فرماید: (... وَ إِن جَهَدَاكَ لِتُشْرِكَ بىِ مَا لَیْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا...) و اگر آن دو (مشرك باشند و) تلاش كنند كه براى من همتایى قائل شوى كه به آن علم ندارى ، از آنها پیروى مكن.زیرا در روایت داریم که : (لَا طَاعَةَ لِمَخْلُوقٍ فِی مَعْصِیَةِ الْخَالِق ) اطاعت از مخلوق برای نافرمانى خالق ، حرام است .
(كتاب سلیم بن قیس الهلالی ؛ ج2 ؛ ص884)
فرآوری : گروه رهپویان قرآن
.............................................
منبع : درس تفسیر آیت الله جوادی آملی ، تاریخ 13آذر 91 ، ذیل آیه 8سوره عنکبوت