موضوع : اخلاق اجتماعي
با مردم وجامعه با اخلاق اسلام وفضائل اخلاقي برخورد كردن است اخلاق اسلامي تعامل مثبت با مردم ومحيط اطراف رابطه ديني برخورد كردن است.
انسان موحود احتماعي است ودر جامعه زندگي ميكند بايد در محيط خود داراي فضائل اخلاقي باشد
وجودش ستاره اخلاقي باشد
مردم با وجود او احساس آرامش كنند وبا نبودش احساس كمبود كنند .
همه پيامبران در حياط خود اخلاق اجتماعي بودند وبا همين مردم را دعوت ميكردند در صدر اينها رسول اكرم صلي الله عليه وآله وسلم است كه چنان خلق وخوي آسماني بودند كه خدا فرمود:
وَإِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيمٍ (القلم/4)و تو اخلاق عظيم و برجسته‌اي داري![1]
توسرآمد اخلاق هستي
خدا فرمود با اخلاقت جامعه را اداره كردي :
فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ(آل عمران/159)[2]
به (برکت) رحمت الهي، در برابر آنان [= مردم] نرم (و مهربان) شدي! و اگر خشن و سنگدل بودي، از اطراف تو، پراکنده ميشدند. پس آنها را ببخش و براي آنها آمرزش بطلب! و در کارها، با آنان مشورت کن! اما هنگامي که تصميم گرفتي، (قاطع باش! و) بر خدا توکل کن! زيرا خداوند متوکلان را دوست دارد.
چنان هستي كه هكه دركنار تو احساس ارامش ميكنند ولي اگر تند بودي همه پراكنده ميشدند
اگر انشان اخلاق مدار باشد با جامهه اگر يه اخلاق هخوب نشون بدهد جامهه با تمامه به او روي مكند با خلاق
علي ميفرمايد
ثَمَرَةُ الْعَقْلِ مُدَارَاةُ النَّاسِ. ميوه عقل و خرد مداراكردن با مردمست تا اين كه از ضرر ايشان ايمن باشد[3]
رَأْسُ الْحِكْمَةِ مُدَارَاةُ النَّاس.سر حكمت يعنى علم راست و كردار درست مدارا كردن با مردم است.[4]
اساسا انيگونه است كه
علي عليه السلام:الْخُلُقُ الْمَحْمُودُ مِنْ ثِمَارِ الْعَقْلTخوى پسنديده از ميوههاى عقل و خرد است و ممكن است مراد به «عقل» در اينجا علم و دانش باشد بقرينه مقابله با جهل در فقره بعد.[5]
ودر عوض الخلق مذموم من ثمار الجهل شمرده شده است
علي عليه السلام : الْخُلُقُ الْمَذْمُومُ مِنْ ثِمَارِ الْجَهْلخوى نكوهيده از ميوههاى جهل و نادانى است.[6]
واين چنين است كه قال رسول الله صلي الله عليه وآله وسلم : مَا يُوضَعُ فِي مِيزَانِ امْرِئٍ- يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَفْضَلُ مِنْ حُسْنِ الْخُلُقِ.[7]
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: روز قيامت در ترازوى كسى چيزى بهتر از حسن خلقگذاشته نميشود.
با ارزشترين چيزي كه در وزن قرار ميگيرد خلق حسن است لذا ما بايد با حسن خلق زندگي كنيم
جامعه مثل كشتي است كه اگر سوراخ شود همه دچار مشكل مشوند
يك ميزان كلي
علي عليه السلام يك ميزان براي اخلاق اجتماعي بيان ميكند
أيْ بُنَيَ تَفَهَّمْ وَصِيَّتِي وَ اجْعَلْ نَفْسَكَ مِيزَاناً فِيمَا بَيْنَكَ وَ بَيْنَ غَيْرِكَ فَأَحْبِبْ لِغَيْرِكَ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِكَ وَ اكْرَهْ لَهُ مَا تَكْرَهُ لِنَفْسِكَ وَ لَا تَظْلِمْ كَمَا لَا تُحِبُّ أَنْ تُظْلَمَ وَ أَحْسِنْ كَمَا تُحِبُّ أَنْ يُحْسَنَ إِلَيْكَ وَ اسْتَقْبِحْ مِنْ نَفْسِكَ مَا تَسْتَقْبِحُ مِنْ غَيْرِكَ وَ ارْضَ مِنَ النَّاسِ لَكَ مَا تَرْضَى بِهِ لَهُمْ مِنْكَ
فرزندم، سفارشم را درياب، و خود را مقياس و ميزانى ميان خود و ديگران ساز، آنچه براى خودت دوست دارى براى ديگرى نيز دوست بدار، و آنچه را كه براى خودت خوش ندارى براى او نيز ناخوش دار، و ستم مكن؛ چونان كه خوش ندارى بر تو ستم رود، و نيكى كن، همان طور كه دوست دارى به تو نيكى شود، و آنچه بر خود نمىپسندى بر ديگران نيز ناپسند دار، و از مردم براى خود آن را بپسند كه در حقّ آنان از خود مىپسندى،[8]
هرچه براي خود ميپسندي براي ديگران هم بپسند
دوست داري مردم با تو خوش رفتار باشند تو هم خوش رفتار است
واين شعار فاطمه زهراست الْجَارَ ثُمَّ الدَّارَ.[9]
پی نوشت :
1-(القلم/4)
2-(آل عمران/159)3
3- تصنيف غرر الحكم و درر الكلم تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، - ايران ؛ قم، چاپ: اول، 1366ش. ص53
4- تتصنيف غرر الحكم و درر الكلم تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، - ايران ؛ قم، چاپ: اول، 1366ش. ص445
5- تصنيف غرر الحكم و درر الكلم تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، - ايران ؛ قم، چاپ: اول، 1366ش. ص254
6- تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، تصنيف غرر الحكم و درر الكلم - ايران ؛ قم، چاپ: اول، 1366ش. ص264
7- الكافي (ط - الإسلامية) كلينى، محمد بن يعقوب، - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق. ج2 ؛ ص99
8- تحف العقول ابن شعبه حرانى، حسن بن على، - قم، چاپ: دوم، 1404 / 1363ق. ص74
9-الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ ع قَالَ: رَأَيْتُ أُمِّي فَاطِمَةَ ع قَامَتْ فِي مِحْرَابِهَا لَيْلَةَ جُمُعَتِهَا فَلَمْ تَزَلْ رَاكِعَةً سَاجِدَةً حَتَّى اتَّضَحَ عَمُودُ الصُّبْحِ وَ سَمِعْتُهَا تَدْعُو لِلْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ تُسَمِّيهِمْ وَ تُكْثِرُ الدُّعَاءَ لَهُمْ وَ لَا تَدْعُو لِنَفْسِهَا بِشَيْءٍ فَقُلْتُ لَهَا يَا أُمَّاهْ لِمَ لَا تَدْعِينَ لِنَفْسِكِ كَمَا تَدْعِينَ لِغَيْرِكِ فَقَالَتْ يَا بُنَيَّ الْجَارَ ثُمَّ الدَّارَ.
حسن بن على بن ابى طالب عليهم السّلام، آن حضرت فرمودند: شب جمعهاى بود كه ديدم مادرم فاطمه عليها السّلام در محراب عبادت ايستاده و پيوسته در حال ركوع و سجود است تا سفيدى صبح طالع شد و در طول اين مدّت شنيدم كه براى مؤمنين و مؤمنات دعاء مىفرمود و ابدا براى خودش دعايى نكرد، پرسيدم: مادر، چرا همان طورى كه براى ديگران دعاء نمودى براى خود دعاء نفرمودى؟
فرمودند: فرزندم، اوّل همسايه را درياب سپس اهل خانه را. علل الشرائع ابن بابويه، محمد بن على، - قم، چاپ: اول، 1385ش / 1966م. ِ ج1 ؛ ص182
خلاصه سخنرانی استاد جمالی فرد در کنفرانس آیه های انتظار در تاریخ 92/7/2