بار معنایی آموزه‌های اسلام

اسلام دینی همگانی و جاودان است؛ زیرا تمام آموزه‌ها و مبانی اعتقادی، اخلاقی و رفتاری آن مطابق با فطرت و سرشت درونی انسان است.[1] بر همین اساس قوانین و مقرراتی برای بهتر زیستن و آرامش انسان‌ها وضع کرده است، که برخی از آن‌ها حالت بازدارندگی دارد؛ زیرا همواره انسان‌های ظالم و زیاده‌خواه نیز در بین مردم پیدا می‌شوند. سپس برای رساندن آن قوانین به مردم، از کلماتی بهره گرفته است که هر کدام بار معنایی خاص خود را دارد .

حساسیت اسلام به نوع کاربرد واژه‌ها 
از آنجا که اسلام، دین آزادی، کرامت و سلطه‌ستیز است و هرگز حاضر به تحقیر پیروانش نیست، در چگونگی به کار بردن کلمات، حساس بوده و تشویق به کلمات زیبا؛ بلکه زیباتر کرده است. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «وَ قُلْ لِعِبادي يَقُولُوا الَّتي‏ هِيَ أَحْسَنُ»؛[2] «به بندگانم بگو سخنی بگویند که بهترین باشد»؛ حتی قرآن کریم، مردم را از گفتن کلماتی که باعث تسلط یا تمسخر دیگران می‌شود، نهی کرده است.[3]

تفاوت آموزه‌های اسلام با گزاره‌های غیر اخلاقی
همان‌گونه که بنای اسلام بر آرامش و زندگی سالم است، آموزه‌های آن نیز طوری تنظیم شده است که از هرگونه تنش در جامعه جلوگیری می‌کند.

از باب نمونه، بی‌تردید بین دو واژه قتل و جهاد، تفاوت زیادی وجود دارد. به طور معمول، قتل در جایی به کار می‌رود که کسی بی‌گناه کشته شود؛ ولی جهاد، در مقابل دشمن متجاوز است، که انسان برای دفاع از جان، مال و ناموس خود وارد معرکه می‌شود.[4]

همچنین بین غارت و غنیمت، تفاوت زیادی وجود دارد؛ غنیمت در جایی صدق می‌کند که جنگی بین حق و باطل اتفاق بیفتد، بعد از جنگ آنچه که از دشمن باقی می‌ماند، عنوان غنیمت به خود می‌گیرد، این در حالی است که غارت، واژه‌ای غیر اخلاقی است که بدون هیچ گونه دلیلی، گروهی به دیگری حمله‌ور شده و مال و دارایی دیگری را به زور به تاراج می‌برند.[5]

بنابراین اسلام، نه تنها در به کاربردن واژه‌ها حساس است؛ بلکه برای هر کلمه‌ای جایگاه و کاربرد خاصی تعریف کرده است.

پی نوشت:
[1]. سوره روم، آیه30.
[2]. سوره اسراء، آیه53.
[3]. سوره بقره، آیه104.
[4]. نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام، داراحیاء التراث العربی، 1362 ش، چاپ هفتم، ج21، ص3.
[5]. ماوردی، علی بن محمد، الاقناع، بی‌تا، ص178.