هرچند رحمت و مهربانی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، جهانی است؛ ولی هرگز با ظالم و ستمگر مماشات نمی‌کرد، بنابراین با آنکه رأفت و مهربانیش شامل برخی از جاسوسان دشمن می‌شد؛ ولی در مواردی بعد از اتمام حجت، دستور کشتن برخی جاسوسان را نیز صادر می‌کرد.
اسلام کامل‌ترین دین برای هدایت بشر است.[1] یک از آموزه‌های تربیتی دین اسلام تشویق به صلح، سلامتی و رحمت است که در آیات و روایات زیادی بازتاب داده شده است. قرآن کریم در این‌باره می‌فرماید: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِي السِّلْمِ كَافَّةً»؛[2] «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، همگی در صلح و آشتی درآیید!». نه تنها آیات و روایات بلکه مصداق اتم و کامل این رحمت و صلح را می‌توان در سیره گفتاری و رفتاری پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله جستجو نمود که خداوند او را به عنوان اسوه حسنه به همه جهانیان معرفی کرده است .
این آموزه‌های تربیتی مانند صلح، سلامتی و رحمت که در اسلام تأکید شده است، اختصاص به افراد خاصی ندارد بلکه گستره آن شامل همه انسانها می‌شود؛ هر چند برخی از آموزه‌های بازدارنده نیز در اسلام وجود دارد که به اقتضای مصلحت و حکمت خدا، برای جلوگیری از زیاده‌خواهی‌ها تنظیم شده است.
برخورد با دشمنان در اسلام
اما با توجه به اینکه هر پیامبری دشمنی دارد[3] و بی تردید دشمنان ساکت ننشسته و به طور مدام اقدامات تخریبی بر ضد مسلمانان دارند، اسلام نیز برای مقابله با آن‌ها قوانین و دستورالعمل‌هایی دارد؛ حتی یکی از صفات مومنان را «أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّار»؛[4] «در برابر کفّار سرسخت و شدید» نامیده است.
برخورد پیامبر با جاسوسان
هرچند بنای اسلام بر رحمت و بخشش است؛ اما در برخی گذاره‌ها از برخورد پیامبر با دشمنان سخن به میان آمده است. رحمت همگانی رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله دلیل نمی‌شود تا حضرت در مقابل دشمنان و کسانی که جاسوسی مسلمانان را می‌کردند - در همه جا- نرمی نشان دهد.
هرچند پیامبرصلی‌الله‌علیه‌وآله تلاش می‌کرد تا افراد را با نصیحت و هشدار متنبه کند - و بر همین مبنا با برخی از جاسوسان دشمن از این راه وارد شد و با ملاطفت و نرمی برخورد کرد،[5] اما در مواردی نیز پس از اتمام حجت و با در نظر گرفتن مصلحت جامعه اسلامی، به کشتن برخی جواسیس فرمان می‌دادند، چنان‌که قبل از شروع شدن غزوه بنی‌مصطلق، مسلمانان در مسیر خود در بُقْعاء به جاسوسی از بنی‌مصطلق برخورد کردند، ابتدا آن جاسوس اظهار بی‌اطلاعی کرد؛ اما بعد از تهدید اقرار کرد که جاسوس است. در اینجا پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، بعد از اینکه وی دعوت به اسلام را نپذیرفت، دستور کشتن او را صادر کرد. زمانی که خبر کشته شدن وی منتشر شد، کسانی که برای جنگ، با بنی‌مصطلق همراه شده بودند، پراکنده شدند.[6]
بنابراین هر چند نخستین برخورد در اسلام، برخورد رحیمانه و ملاطفت‌آمیز است؛ ولی در مواردی، برخوردهای شدید مصلحت‌آمیز نیز وجود دارد.
پی‌نوشت:
[1]. آل‌عمران، آیه19.
[2]. انبیاء، آیه107.
[3]. انعام، آیه112.
[4]. فتح، آیه29.
[5] جمعی از نویسندگان، دانشنامه امام علی علیه‌السلام، ص193.
[6]. واقدی، محمدبن عمر، بی‌تا، ج1، ص406.