از جمله دلائل منع از بعضی امور در دنیا و وعده به آنها در آخرت، تفاوت ماهوی مظاهر دنیوی و نعمت‌های بهشتی است. بسیاری از آنچه در دنیا است توجه به آن انسان را از خدا دور می‌کند بر خلاف نعمت‌های اخروی که انسان را دچار غفلت نمی‌کند.
ازجمله شبهات رایج این مساله است، که چرا همان اموری را که خداوند در دنیا نهی کرده، به بندگانش در بهشت وعده داده؟ این‌همه وعده به حوریان بهشتی، شراب گوارا و... که در قرآن آمده غیرقابل درک است. اگر این امور برای انسان خوب است، چرا در دنیا از آنها منع گشته است؟
پاسخ به این شبهه را در ضمن چند نکته پی‌می‌گیریم:
1. خداوند در دنیا، نه‌تنها از نعمت‌های گوناگون منعی نکرده، بلکه نسبت به محروم نمودن بندگانش از آنها، توبیخ هم نموده: «قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا خَالِصَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ»؛[1] «بگو: چه کسی زینت‌های خدا را که برای بندگان خود آفریده حرام کرده و از صرف رزق حلال و پاکیزه منع کرده؟ بگو: این نعمت‌ها در دنیا برای اهل ایمان است و خالص اینها (یعنی لذات کامل بدون درد، و نیکوتر از اینها) در آخرت برای آنان خواهد بود». خداوند هم در دنیا و هم در آخرت نعمت‌هایش را برای بندگانش آفریده که استفاده کنند و بهره‌مند گردند و هیچ بخلی هم نسبت به آن ندارد و استفاده از آن نیز ضرری به خداوند نمی‌زند. به‌عنوان‌مثال هر مردی می‌تواند دارای همسران دائم یا موقتِ متعدد باشد یا یک شخص ممکن است باغ‌‌های گوناگون داشته باشد و یا از نوشیدنی‌های حلال مختلف بخورد و هیچ ممانعتی از آن وجود ندارد.
2. آن چیزی که باعث می‌گردد در دنیا برخی از امور ممنوع باشد، خصوصیت دورکنندگی آنها از خدا و معنویات است. گاهی تجویز در بهره‌مندی بیجا از یک نعمت، منجر به ضرر فردی یا اجتماعی می‌گردد. مثلا شرابِ مست‌کننده، انسان را دچار غفلت و کارهای بیهوده کرده و احیانا مضرات زیادی را برای شخص و جامعه به لحاظ جسمی و روانی در پی دارد.
3. استفاده بی‌حدوحصر از نعمت‌های دنیا به دلیل محدودیت بالایی که در آن(دنیا) وجود دارد، در مواقع بسیاری موجب تضییع حقوق دیگران می‌شود. همین امر موجب می‌گردد که استفاده بردن از لذهای دنیوی با محدویت‌هایی مواجه باشد و برای آن چهارچوب‌هایی تعیین گردد.
4. دنیا علاوه بر محدودیت مذکور، ظاهر فریبنده مظاهرش، مشغولیت آور بوده و کثرت تمایل به آن، انسان را از خدا و آخرت دور می‌کند و به گناه و لغو آلوده می‌سازد، اما نعمت‌های اخروی چنین خصوصیتی ندارند. هر چه در بهشت وجود دارد و هر کاری که در بهشت انجام می‌گیرد بوی خدا می‌دهد و از لغو و گناه به دور است. خداوند در توصیف یکی از سرگرمی‌های بهشتیان می‌فرماید: «يَتَنَازَعُونَ فِيهَا كَأْسًا لَا لَغْوٌ فِيهَا وَلَا تَأْثِيمٌ»؛[2] «آنها جام‌های بهشتی را از دست یکدیگر چنان سریع بگیرند که گویی منازعه می‌کنند، اما بدون اینکه دچار لغو یا گناه شوند». تعبیر به «تنازع» معمولا درجایی به کار می‌رود که دو طرف سر مساله‌ای یا چیزی با یکدیگر درگیر می‌شوند و در این درگیری احیانا هم دچار گناه می‌گردند و هم کار لغو و بیهوده با نیت غیر خدایی انجام می‌دهند، اما برای اینکه چنین تصوری درباره عمل بهشتیان که جام‌های بهشتی را از یکدگر با سرعت می‌گیرند برای مخاطب پیش نیاید، خداوند بلافاصله تذکر می‌دهد که این کارشان بدون هیچ لغو و گناهی صورت می‌پذیرد.
پس اهل بهشت هم به دلیل طهارت باطنی خودشان که به دنبال گناه نیستند و هم به خاطر نفس نعمت‌های بهشتی که خدا نما هستند درعین‌حالی که بالاترین لذت‌ها را در استفاده از آن نعمت‌ها می‌برند، دچار لغو و گناه نمی‌گردند تا منعی در کارشان باشد، اما بهره‌مندی از نعمت‌های دنیوی در بعضی از مواقع به دلیل تزاحم موجود در عالم ماده و همچنین محدودیت دنیا و به دلیل خباثت باطنی برخی از اهل دنیا و خصوصیت مشغولیت آوری و به گناه انداختن آنها، از طرف خداوند با محدودیت‌ها و چهارچوب‌هایی مواجه گشته است.
پی‌نوشت:
[1]. اعراف، آیه32.
[2]. طور، آیه23.