هدف مستند «نبراس» بازشناسی فقه حکومتی است، اما برای این هدف، به تعریف مفهوم فقه حکومتی یا سیاسی بسنده نکرده و به تبیین دیدگاه علمای شیعه در ریزموضوعات چالش برانگیز در حکومت اسلامی میپردازد.
پایگاه اینترنتی شبکه چهار در معرفی «نبراس» نوشته است: «مجموعه مستند نبراس به جریانشناسی روحانیت در حوزههای مختلف سیاسی، اقتصادی، تعلیم و تربیت، اجتماعی از زمان عصر غیبت تاکنون میپردازد»، اما نگاهی به قسمتهای پخششده این مجموعه نشان میدهد هر موضوعی که میتواند زیرمجموعه یا مصداق فقه حکومتی باشد، موردعلاقه سازندگان این مجموعه بوده است. در یک کلام میتوان گفت نبراس به دنبال این است که فقه حکومتی را فراتر از مفهوم، با نسبتی که با موضوعات روز و مبتلابه جامعه دارد، تعریف کند؛ موضوعاتی از قبیل تعلیم و تربیت، غنا و موسیقی، خدمات اجتماعی و اقتصادی علمای شیعه، منشور روحانیت، و فقه حکومتی در جمهوری اسلامی. بنابراین به نظر میرسد تعبیر «جریانشناسی» در توضیح محتوای این مجموعه، ناشی از بیدقتی مسئولان این پایگاه اینترنتی است.
در عنوانبندی «نبراس» تصاویری از چهرههایی همچون شیخ عبدالکریم حائری، امام خمینی و رهبر انقلاب به همراه چند نما از حضور اجتماعی روحانیان در عرصههای مختلف نشان داده میشود که محتوای کلی برنامه، یعنی نگاه تاریخی به روحانیت، با رویکرد سیاسی اجتماعی را نشان میدهد. نمایش این تصاویر در فضایی تاریک، در حالی که با نور تابیده شده از دریچهای که در بالای قاب قرار دارد، روشن میشود، این حس را به بیننده منتقل میکند که در این برنامه، روحانیت شیعه را از زوایایی کمتر دیده شده خواهد دید. گرد و غباری که زیر نور دیده میشود، هم میتواند نمادی از نگاه معنوی و آسمانی باشد و هم فضای سنگرهای جبهههای جنگ تحمیلی را تداعی کند. بنابراین از همان آغاز، با کمک موسیقی جذاب عنوانبندی، این پیام به بیننده منتقل میشود که اولاً مهمترین کار ویژه روحانیت شیعه با تعریف «نِبراس» حضور در جبهه جنگ سخت یا نرم است؛ و ثانیاً قرار است به اطلاعاتی کاربردی و بهروز دست پیدا کند؛ که جز این هم نیست.
«نبراس» یک مستند گفتگو محور است. بیشتر کارشناسان حاضر در این مجموعه حوزوی هستند که با قرار گرفتن در یک قاب مناسب، با جذابیت بصری قابل توجه، گوش و چشم مخاطب را خسته نمیکنند. ممکن است ادبیات عالمانه و بهکار گرفتن بعضی اصطلاحات حوزوی، ارتباط برنامه با مخاطب عام را ضعیف کند، ولی این مسئله با توجه به اینکه شبکه چهار، شبکه نخبگانی است، میتوان گفت عیب به شمار نمیآید. به نظر میرسد سازندگان نِبراس با هوشمندی، به وجه علمی فرد مصاحبهشونده بسنده نکرده، و در میان کارشناسان از افرادی استفاده کردهاند که بیانی مخاطبپسندتر دارند. با این حال به تناسب، مصاحبهها با کلیپهای تولیدی یا برشی از سخنان امام یا رهبری یا دیگر افرادی که میتوانند مبیّن گفتمان فقه حکومتی باشند، قطع میشود تا کار از یکنواختی خارج شود.
کلیپهای تولیدی گرچه نسبتاً جذاب هستند و گویندگی خوبی هم دارند، اما از جلوههای رایانهای مناسبی بهره نبردهاند. به عنوان مثال، زمانسنجی که دائماً در کنار تصاویر نشان داده میشود، نه ارتباطی به محتوا دارد و نه به جذابیت آن کمک میکند؛ در حالی که اگر همین زمانسنج معکوس بود، میتوانست در نگهداشتن بیننده مؤثر باشد؛ یا جا داشت که چند کلیدواژه از متن گوینده، در کلیپ برجسته شود تا مخاطب، تمرکز بیشتری بر محتوا داشته باشد. متأسفانه در مواردی هم که کلیپها حاوی متن است، با کلام گوینده مغایرت دارد، که تمرکز بیننده را مختل میکند.