با اینکه فقیهان شیعی در لزوم خواندن صیغه ازدواج، دیدگاه مشترک دارند، اما نسبت به عربی بودن یا نبودن صیغه اختلاف نظر دارند. سختگیرانه نبودن قوانین ازدواج در اسلام، باعث شده برخی فقیهان در برخی شرایط، عربی بودن صیغه ازدواج را ضروری ندانند.
دين مقدس اسلام دين فطرت است، بنابراین تمام قوانین و توصیه‌های آن با فطرت انسانی هماهنگ است. یکی از نیازهای طبیعی و فطری انسان، نیاز به ایجاد ارتباط با جنس مخالف است. اسلام بر اين روند فطرى و طبيعى مهر صحت نهاده و ازدواج را به عنوان یک پیوند مقدس در قرآن و روايات مورد تأکید قرار داده است و فرموده: «فَانْكِحُوا مٰا طٰابَ لَكُمْ مِنَ النِّسٰاءِ»؛[1] «با زنان پاکیزه ازدواج كنيد».
گرچه ازدواج در بیشتر فرهنگ‌ها و آئین‌های بشری به رسمیت شناخته می‌شود، اما قوانین و چارچوب‌های قانون ازدواج در دین اسلام بسیار دقیق و حساس به‌شمار می‌آید. رهنمودهای اسلام عزیز پیرامون ازدواج نشان از هموار ساختن مسیر ازدواج برای زن و مرد است. تلاش اسلام بر آن است که ثمره و پیامد هر ازدواج، تشکیل خانواده‌ای سالم به همراه نسلی پاک و طاهر باشد.
به تعبیر دیگر، قوانین اسلام در یک نگاه کلان، به دو دسته «عبادات» و «معاملات» تقسیم می‌شود. مقایسه میان قوانین این بخش، نشان می‌دهد سخت‌گیری در قوانین معاملات دو چندان است. در حقیقت به دلیل آنکه رعایت حقوق مردم نزد خداوند بسیار اهمیت دارد، قوانین معاملات به‌گونه‌ای اجرا می‌شود که حق کسی ضایع نگردد. ازدواج نیز در شاخه قوانین معاملات قرار می‌گیرد و از همین شیوه پیروی می‌کند.
یکی از قوانین ازدواج در اسلام، اجرای صیغه مخصوص عقد برای ایجاد رابطه محرمیت میان زن و مرد است. چنین نیست که اراده باطنی زن و مرد و علاقه درونی آنها باعث ایجاد زوجیت شود، بلکه باید عقد مخصوص خوانده شود. یکی از چالش‌ها و پرسش‌های مربوط به اجرای صیغه، خواندن آن به زبانی غیر از زبان عربی است. آيا لازم است که عقد ازدواج، به زبان عربى خوانده شود و يا آنكه به هر زبانى اجرا گردد صحيح بوده و ارتباط و پیوند زناشویی ایجاد می‌شود؟ در ادامه به دیدگاه دو گروه از فقیهان اشاره می‌گردد.
اهمیت ایجاد یک پیوند ازدواج صحیح و بی‌دغدغه سبب شده تا بسیاری از فقهای شیعه، اجرای صیغه عقد را به زبان عربی ضروری بدانند. این فقیهان دقیقا به مضمون احادیث اهل‌بیت علیهم‌السلام عمل کرده‌اند که صیغه عقد را به زبان عربی آموزش داده‌اند. البته لزوم عربی بودن عقد در شرایطی است که زن یا مرد بتوانند خودشان صیغه را اجرا کنند و یا به واسطه وکیل، عقد به زبان عربی را اجرا کنند.[2]
گروهی دیگر از فقیهان شیعه با توجه ترغیب اسلام به ازدواج و سختگیرانه نبودن قوانین آن، فتوا داده‌اند که اگر زوجین نتوانند به هیچ صورت، صیغه عقد را به عربی اجرا کنند، اشکالی در خواندن صیغه به زبان‌های دیگر وجود ندارد. با این حال، همین فقیهان، عربی خواندن صیغه را یک مزیت برای آن دانسته و آن را مطابق احتیاط می‌دانند.[3]
در واقع، برداشت این گروه از فقیهان از آیات و احادیث با موضوع ازدواج، آن است که پیوند و ارتباط میان زن و مرد نیاز به خواندن صیغه دارد و بدون آن ازدواج صحیح اصلا محقق نشده، ولی عربی بودن آن، وقتی ضروری و لازم است که شرایط آن مهیا باشد، در غیر این صورت، زوجین نباید عربی بودن صیغه را مانعی برای ازدواج خویش بدانند. امروزه در قانون مدنی ایران نیز عربی بودن برای صیغه ازدواج، الزامی نیست.[4]
پی‌نوشت:
[1]. نساء/3.
[2]. نجفی، محمدحسن، جواهر الكلام، دار إحياء التراث العربي، ج29، ص 141.
[3]. امام خمینی، توضيح المسائل (محشى)، جامعه مدرسین، ج2، ص 454-453.
[4]. طاهری، حبیب‌الله، حقوق مدنى، جامعه مدرسین، ج3، ص 121.