ابراهیم علیه‌السلام که آمادگی کامل برای ذبح کردنِ فرزندش اسماعیل را داشت، از نازل شدنِ گوسفند به جای اسماعیل ناراحت شده و رسیدنِ به بالاترین درجات اهل مصیبت را از خدای خویش تمنا نمود.
عید قربان در بردارنده درس‌های زیادی است که ابراهیم و اسماعیل علیهما‌السلام برای بشریت تا ابدیت به ارمغان گذاشته‌اند. درس بندگی، تسلیم، ازخودگذشتگی، دل کندن از تعلقات مادی و خصائص و ویژگی‌هایی از این دست که متصف شدنِ به هرکدام از آنها برای سالکین طریق عبودیت، سال‌ها مجاهدت طلب می‌کند. از جمله این اوصافِ بندگی، آمادگی بالای حضرت ابراهیم برای تحملِ مصیبت از دست دادنِ فرزندی است که سال‌ها برای تولدش به انتظار نشسته بود و تازه داشت از نعمت داشتن او، حظ و بهره می‌برد و خدایش را شکر می‌کرد؛ اما چون دنیا جای ماندن نیست و باید از همه تعلقاتِ آن دل کند، حضرت ابراهیم نیز باید نشان می‌داد که می‌تواند از این نور چشمش دل بکند و همچون گذشته، صابر و شاکر بماند.
حضرت ابراهیم که تا قبل از این، بارها نشان داده بود در برابر خدایش تسلیم محض است، این بار نیز بندگی خود را به اثبات رسانده و از این امتحان سرافراز بیرون آمد. خداوند هم اسماعیل را به او بخشیده و راضی به مصیبت دیدنش نگشت.
اما گویا حضرت ابراهیم در ابتدا از این بخشش الهی خیلی خرسند نبود و پس‌از آن، با عنایت پرودگارش، راضی گشت. در روایتی نقل شده امام رضا علیه‌السلام فرمودند: زمانی که خداوند دستور داد ابراهیم به جای فرزندش اسماعیل، گوسفندی را که نازل شده، ذبح نماید، ابراهیم [با خود فکر می‌کرد که] ای کاش موفق به ذبح اسماعیل گشته بود و گوسفندی جایگزین فرزندش نازل نمی‌گشت؛ [چراکه از این راه]، مصیبتِ پدری که بهترین فرزندش را از دست داده، می‌چشید و به بالاترین درجاتِ ثواب مصیبت‌دیدگان می‌رسید. خداوند [که از ناراحتی ابراهیم اطلاع داشت] به او وحی کرد:
ای ابراهیم! محبوب‌ترین مخلوقات من در نزد تو کیست؟
ابراهیم: پروردگارا هیچ مخلوقی را خلق نکردی که در نزد من محبوب‌تر از حبیبت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله باشد.
خداوند: آیا او را بیشتر دوست داری، یا خودت را؟
ابراهیم: او را بیشتر از خودم دوست دارم.
خداوند: فرزند او برایت عزیزتر است یا فرزند خودت؟
ابراهیم: فرزند او در نزد من محبوب‌تر از فرزند خودم است.
خداوند: اینکه فرزند او توسط دشمنانش با ظلم ذبح شود، برای تو دردناک‌تر است یا اینکه فرزند خودت را با دستانت از سر اطاعتِ من ذبح کنی؟
ابراهیم: پرودگارا اینکه فرزند او با ظلم دشمنانش کشته شود، برای من دردناک‌تر است.
[در اینجا خداوند برای ابراهیم روضه امام حسین علیه‌السلام را خوانده و] فرمود: ای ابراهیم! گروهی که گمان می‌کنند از امت محمد هستند، بعد از او فرزندش حسین را همان‌گونه که گوسفند سر بریده می‌شود، از روی ظلم و دشمنی می‌کشند و با این کارشان موجبات خشم و غضب مرا فراهم می‌کنند. ابراهیم از شنیدن این ماجرا بسیار ناراحت شد و گریه نمود. [بعد از آن]، خداوند به او وحی کرد: ای ابراهیم! مصیبتت برای حسین را به جای مصیبت اسماعیل پذیرفتم و بالاترین درجات و ثواب مصیبت‌زدگان را برایت مقرر نمودم.[1]
انسان می‌ماند این چه مصیبتی است که چون ابراهیم خلیل‌اللّهی را به درجات رفیع اهل‌ِ مصائب نائل می‌گرداند و تا دنیا دنیاست، اولیاء الهی را از سر سفره خانِ خود بهره‌ها می‌بخشد و در درجاتِ قرب و عرفان، بالایشان می‌برد؟! بی‌خود نبود سخنِ حکیم فرزانه‌ای چون علامه طباطبایی که فرمود: «هیچ‌کس به هیچ مرحله‌ای از معنویت نرسید، مگر در حرم مطهر امام حسین علیه‌السلام و یا در توسل به آن حضرت».[2]
پی‌نوشت:
[1]. بحارالانوار، دار احیاء التراث، ج12، ص124.
[2]. فرهیختگان تمدن شیعی، B2n.ir/s35376.