در ضرورت تولید برنامههایی مانند «بدون گارد» که بدون تعارف و محافظهکاری به موضوعات حساس و چالشبرانگیز میپردازند، شکی نیست، ولی نیاز است که با پرداخت بیشتر به جزئیات و همچنین تغییراتی در قالب برنامه با پذیرش بیشتر مخاطب، بهویژه طیف خاکستری همراه شود.
تحول در صدا و سیما با روی کار آمدن «عزتالله ضرغامی» در سال 1383 به خوبی قابل مشاهده بود. مهمترین وجه این تحول کنار گذاشته شدن محافظهکاری در رویکرد سیاسی این سازمان بود. بسیاری از برنامههای گفتگو محور و چالشی تلویزیون در همان دوران آغاز به کار کردند؛ که بخش گفتگوی خبری اخبار شبکه دو یکی از آنها بود. کسانی که در انتخابات ریاست جمهوری سال 1384 رای دادهاند؛ حتما مناظرات جذاب آن سال را که در همین بخش برگزار میشد به یاد دارند. با این وجود ضرغامی در اواخر دوران ریاستش وعده تولید برنامهای را داد که از آن با عنوان «نود سیاسی» یاد کرد؛ وعدهای که توسط ضرغامی عملی نشد و تا امروز هم کمتر برنامه سیاسی را در صدا و سیما میتوان مثال زد که صراحتش در نقد سیاسی، یادآور برنامه «نود» باشد. شاید «روبهفردا»، «دیروز، امروز، فردا» و «جهان آرا» را بتوان سه برنامهای دانست که عنوان نود سیاسی را بشود بر آنها بار کرد.
اما رویکرد صدا و سیما در دوره مدیریت «پیمان جبلی» :به ساخت برنامههایی که بیش از همیشه رنگ و بوی صراحت داشته باشند، نزدیکتر است. برنامه «بدون گارد» که نخستین قسمت آن دوم تیرماه پخش شد، یکی از این برنامههاست که ادعا دارد رک و بیپرده به سراغ مباحث مربوط به فتنه پاییز 1401 خواهد رفت؛ فتنهای که قطعاً پس از گذشت چندماه از فروکش کردن آن و نزدیک به دو ماه مانده به سالگرد آغازش، نیازمند بازخوانی و واگویی ناگفتههایش است.
اگرچه چنین برنامههایی بعضاً با سر و صدا آمدهاند و بیسر و صدا متوقف شدهاند، ولی گروه مدیریتی تازه صداوسیما و بهویژه «علی فروغی»، مدیر شبکه سه، نشان داده است اهل عقبنشینی در برابر فشارها نیست؛ چنانکه از تصمیمی مانند تعطیل کردن برنامه نود هم با وجود فشارهای سنگین عقب نکشید.
مدیران صداوسیما در دورههای مختلف کمتر درباره علت تعلل در تولید برنامههای سیاسی پرجاذبه -یا به قول معروف نود سیاسی- تن به گفتگو دادهاند، اما روشن است که ترس از حاشیهها و درگیر شدن با اعتراضات از ناحیه مسئولان حکومتی یا بعضی نهادهای مردمی، عامل اصلی این مسئله بوده است. البته این نگرانی بیش از آن که ناشی از ترس از برکناری باشد، برخاسته از باور به خلاف مصلحت بودن هر اقدام تنشآفرینی است. این در حالی است که چنین برنامههایی گرچه به ظاهر برهم زننده آرامش هستند، اما در دراز مدت بهواسطه آگاهیبخشی که دارند، از بسیاری آسیبها پیشگیری میکنند؛ و در نتیجه محیط آرامتری را خواهند ساخت.
«بدون گارد» که در هر قسمت، از یک زاویه به فتنه پاییز میپردازد، در نخستین گام با نمایش بخشهایی از اظهارات رؤسای جمهور -از هاشمی رفسنجانی گرفته تا حسن روحانی- به نقش سیاستمداران و بهویژه رؤسای جمهور پرداخت، نشان داد ادعای مجری برنامه مبنی بر رکگویی و پرداخت بدون محافظهکاری به موضوعات، گزاف نبوده است.
برنامه با یک کلیپ آغاز میشود که بیننده را با حال و هوای مباحث طرح شده در برنامه آشنا میکند. همچنین چند عبارت از آنچه کارشناس برنامه گفته است، با عنوان «آنچه خواهید دید» بیننده را به تماشای گفتگو ترغیب میکند.
سازندگان برنامه تلاش کردند جای خالی کارشناس مخالف را با استفاده از چند دختر جوان پرسشگر که در استودیوی دیگری هستند، پر کنند تا گفتگو کاملا یکسویه نباشد، ولی زمان کوتاه اختصاص یافته به استودیوی دختران –که گاهی باعث میشود گفتگوهای چالشی آنها ابتر بماند- حس نمایشی بودن را به بیننده القا میکند.
با توجه به اینکه طبعاً مخاطب اصلی «بدون گارد» طیف خاکستری است، و غلبه احساس بر منطق میتواند مانع دریافت صحیح شود، لازم است بعضی عبارات بهکاررفته در اجرای «امیرحسین طهماسبی» تلطیف شود تا بازخورد بهتری داشته باشد.
با وجود حساسبت موضوع «فتنه پاییز» و بیان صریح برنامه، بعضاً عدم اشاره به جزئیات از جذابیت کار میکاهد. به عنوان مثال در قسمت اول، اکتفا به بیان کلیاتی مانند نقش نیاز به سرمایهگذاری خارجی در تساهل و تسامح مسئولان، تبدیل بحث پوشش به ابزار جمعآوری رأی و ناهمخوانی عملکرد نهادهای مختلف با سیاستهای نظام در مسئله حجاب؛ نتوانست توقعی را که در ابتدای برنامه ایجاد شد، برآورده کند.
در مجموع اقدام مدیران شبکه سه در پرداختن به موضوعات حساس و مورد توجه جامعه و روشن کردن زوایای پنهان رخدادهای چالشبرانگیز، قابل قدردانی است و باید امیدوار بود این سیاست با افزایش کیفیت تولیدات ادامه یابد.