احکام و آداب عقیقه

در دین مبین اسلام تولد فرزند دارای احكامی است كه بعضی واجب و برخی مستحب می‌باشد. عمل به این احكام در زمینه سازی برای سلامت و تربیت معنوی فرزند نقش بسزایی دارد. موارد ذیل، بعضی از این احكام مستحب است: مستحب است كودك را پس از تولد در صورتی كه ضرری متوجه او نشود، بشویند و نیز در گوش راست او اذان و در گوش چپش اقامه بگویند و كام او را با آب فرات و تربت سید الشهداءعلیه السلام بردارند و برای او نام نیك انتخاب كنند كه این از حقوق فرزند بر پدر می‌باشد، و بهترین اسمها اسمی است كه متضمّن معنای عبودیت برای خداوند تعالی باشد، مثل: عبدالله، عبدالرحمن، عبدالرحیم و... و پس از آن اسماء انبیاء و ائمه علیهم السلام و از همه اسمها بهتر «محمد‌» است. (1)
 [و برای دختر نیز مستحب است نامی مناسب و دارای معنای خوب، مثل: فاطمه، زهراء، زینب، خدیجه و... انتخاب كنند.] و از دیگر مستحبّات آن است كه پس از ولادت طفل، ولیمه بدهند. (2) یكی از مستحبات مؤكّد آن است كه برای طفل عقیقه كنند. (3) كسانی كه قدرت مالی ندارند، هر گاه توانستند آن را انجام دهند و اگر هیچ گاه نتوانستند عقیقه كنند، اشكالی ندارد. (4) و در استحباب عقیقه فرقی بین فرزند پسر و دختر و نوزاد اول و دوم و غیره نیست. (5)
در ارزش و اهمیت این عمل مستحب، همین بس كه از امام صادق علیه السلام نقل شده است: «كُلُّ مَوْلُودٍ مُرْتَهَنٌ بِعَقِیقَتِهِ؛ (6) هر مولودی در گرو عقیقه خود است.» به عبارت دیگر، اگر عقیقه نكند، در معرض انواع بلاهاست. (7)
اما باید دانست كه در عقیقه اموری است كه توجه به آنها لازم می‌باشد؛ یا مراعات آنها اولی و مستحب است و یا اصل عقیقه بدون آنها محقق نمی‌شود، و آنها عبارت‌اند از:
1. عقیقه حتماً باید یكی از انعام ثلاثة باشد؛ یعنی یا از جنس گوسفند باشد كه البته بز نیز در این باب با گوسفند یك جنس حساب می‌شود. و یا از جنس گاو باشد و یا از جنس شتر. (8)
2. مستحب است برای مولود پسر حیوانی نر و برای نوزاد دختر حیوان ماده عقیقه شود. (9)
3. مستحب است عقیقه در هفتمین روز ولادت باشد؛ ولی اگر با عذر یا بدون عذر از روز هفتم تأخیر افتاد، استحباب آن ساقط نمی‌شود، حتی اگر كودك بمیرد، باز هم مستحب است برای او عقیقه كنند. (10) البته اگر قبل از زوال روز هفتم بمیرد، استحباب عقیقه ساقط می‌شود. (11)