گلواژه‌ای از زیارت اربعین حسینی

سلام‌های زیارت اربعین
زیارت اربعین امام حسین (علیه السلام) به عنوان یکی از نشانه‌ها و علائم شیعیان به خصوص در سال‌های اخیر نماد نوینی از اصالت و حقیقت شیعه را جلوی چشم جهانیان به اهتزاز درآورده است. لازم است برای تعمیق و نشر این فرهنگ عاشورایی و انقلابی بیش از پیش با متن غنیّ و عمیق این زیارت پُربار و هدایت‌گر آشنا شویم. به همین منظور در این نوشته به بررسی اجمالی سلام‌ ابتدایی این زیارت شریف می‌پردازیم.

سلامی بر ولیّ خدا
در ابتدای زیارت اربعین این‌گونه می‌خوانیم:« السَّلَامُ عَلَى وَلِيِّ اللَّهِ وَ حَبِيبِهِ [1] سلام بر ولىّ خدا و حبيبش». این عبارت کوتاه حاوی معارف بلند و شاخصی است که اندکی از آن را بیان می‌کنیم.

معنای سلام
"سلام"، خود به تنهایی، یکی از علائم و شاخص‌های اجتماعی دین اسلام است. تا اندازه‌ای که از لحاظ فقهی نیز احکام خاص خود را دارد. "سلام" دارای بار معنایی عمیقی است و یکی از نام‌های خداوند متعال است که می‌فرماید: «هُوَ اللَّهُ الَّذي لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا يُشْرِكُون‏ [حشر/23] و خدايى است كه معبودى جز او نيست، حاكم و مالك اصلى اوست، از هر عيب منزّه است، امنيّت بخش است، مراقب همه‌چيز است، قدرتمندى شكست‏‌ناپذير كه با اراده نافذ خود هر امرى را اصلاح مى‏‌كند، و شايسته عظمت است خداوند منزّه است از آنچه شريك براى او قرار مى‏‌دهند!». خلاصه مفهوم سلام در این زیارت، این است که از جانب من به عنوان زائر امام حسین (علیه السلام) هیچ‌گونه آسیب و خطری به حضرت نمی‌رسد. این مطلب چند معنا دارد.
اوّل این‌که؛ من امام حسین (علیه السلام) را زنده می‌دانم. در غیر این‌صورت سلام کردن، معنایی ندارد. زیرا انسان هیچ ضرری به شخص مرده نمی‌توان بزند.
دوم این‌که؛ پس ضرری که من می‌توانم به ایشان بزنم و در قالب سلام کردن به آن حضرت آن را نفی می‌کنم از دائره ضررهای مادّی خارج است. زیرا زنده بودن آن حضرت نیز به لحاظ مادّی نیست. نتیجه این‌که؛ وقتی سلام می‌دهیم، بر این مطلب تأکید می‌کنیم که کاری که با راه و خواست ایشان مخالف است را انجام نمی‌دهیم و یا اگر انجام داده‌ایم از روی غفلت بوده و قصد مخالفت با خواست ایشان را نداشته‌ایم.

چگونه ولیّ خدا باشیم؟
اصل معنای ولایت را باید در قرآن کریم جستجو کنیم. خداوند متعال می‌فرماید: «اللَّهُ وَلِيُّ الَّذينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّور [بقره/257] خداوند، ولىّ و سرپرست كسانى است كه ايمان آورده‌‏اند آن‌ها را از ظلمت‌ها، به سوى نور بيرون مى‏‌برد». ولایت در معانی مختلفی به کار برده شده است که از مجموع آن‌ها می‌توان به معنای "سرپرستی" دست یافت. به معنا که اصل سرپرستی و حمایت واقعی از آنِ خداست که راه اجرای آن، از طریق اولیای خود از جمله امام حسین (علیه السلام) است. "بنا براين اولياء خدا كسانى هستند كه ميان آنان و خدا حائل و فاصله‌‏اى نيست، حجاب‌ها از قلبشان كنار رفته، و در پرتو نور معرفت و ايمان و عمل پاك، خدا را با چشم دل چنان مى‏‌بينند كه هيچ‌گونه شك و ترديدى به دلهايشان راه نمى‏‌يابد".[1] به همین خاطر، خداوند متعال می‌فرماید: «أَلا إِنَّ أَوْلِياءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُون‏ [یونس/62]آگاه باشيد (دوستان و) اولياى خدا، نه ترسى دارند و نه غمگين مى‏‌شوند!». امام حسین (علیه السلام) ولیّ معصوم خداوند است. او بهترین اولیاء الهی را در زمان خود تربیت کرد و هم‌چون خورشیدی تابان راه ولایت را برای آیندگان روشن کرد.

حبیب خدا
قطعاً کسی که ولیّ خداست، دوست خدا نیز است ولی این عبارت وقتی به صورت مجزّا و بعد از ولایت در بند می‌آید، اشاره به ویژگی خاصّی است که امام حسین (علیه السلام) دارد. کسی لیاقت حبیب خدا بودن را دارد که قبل از آن دوستی خود را به شکل کامل اثبات کرده باشد و امام حسین (علیه السلام) این‌چنین بود. خداوند متعال می‌فرماید: «وَ قالَتِ الْيَهُودُ وَ النَّصارى‏ نَحْنُ أَبْناءُ اللَّهِ وَ أَحِبَّاؤُهُ قُلْ فَلِمَ يُعَذِّبُكُمْ بِذُنُوبِكُم‏ [مائده/18] يهود و نصارى گفتند:"ما، فرزندان خدا و دوستان (خاصّ) او هستيم."بگو: "پس چرا شما را در برابر گناهانتان مجازات مى‏‌كند؟!"». طبیعی است که بسیاری از افراد می‌توانند ادّعای دوست خدا بودن را داشته باشند. از آن‌جا که خداوند نیازی به هیچ چیز ندارد، بلکه همه مخلوق و نیازمند به او هستند ملاک دوستی خاص خداوند، در آیه فوق بیان شده است. به این معنا که تنها کسی می‌تواند دم از دوستی خاص بزند که خود را در امان از عذاب خداوند بداند. این در حالی است که هیچ کس در امان نیست مگر این‌که تمام عمر در اطاعت خدا و حقّ بوده باشد. تنها کسی همچون حسین‌ابن‌علی (علیه السلام) را می‌توان دوست خاص خدا دانست که با آن همه فضائل برای حفظ دین خدا از تمام آبرو و دارایی خود مشتاقانه گذشت و دوستی خود را اثبات کرد. لذا حضرت اباعبدالله الحسین (علیه السلام) نه تنها خودشان سرور جوانان بهشت شدند بلکه هر کس به هر طریقی محبّت خود را به او نشان دهد نیز بهشتی خواهد بود. امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «وَ مَنْ ذُكِرَ الْحُسَيْنُ ع عِنْدَهُ فَخَرَجَ مِنْ عَيْنِهِ [عَيْنَيْهِ‏] مِنَ الدُّمُوعِ مِقْدَارُ جَنَاحِ ذُبَابٍ كَانَ ثَوَابُهُ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَمْ يَرْضَ لَهُ بِدُونِ الْجَنَّةِ [2] كسى كه يادى از حضرت حسين بن على (عليه السّلام) نزدش بشود و از چشمش به مقدار بال مگس اشك خارج شود اجر او بر خدا است و حقتعالى به كمتر از بهشت براى او راضى نيست».

جان کلام این‌که؛ زائر اربعین، اگر معرفت بیشتری به زیارت اربعین امام حسین (علیه السلام) پیدا کند قطعاً استفاده بهتری خواهد بُرد.

پی‌نوشت
[1]. مکارم شیرازی، تفسير نمونه، ج‏8، ص333.
[2]. ابن‌قولویه، كامل الزيارات، ص100.