حکمت هر حکم غیر از علت آن است. با نبودن علت، معلول منتفی می گردد. ولادت امیرالمومنین یا سایر موارد برای دلیل طواف هفتگانه، صرفا به عنوان حکمت است.
امیرالمومنین در کعبه و حکمت طواف به دور کعبه
اسلام آخرین دینی است که خداوند برای هدایت انسان‌ها فرو فرستاد. احکام عملی و قوانین از بخش‌های مهم دین اسلام است. از آنجا که خداوند ویژگی حکیم بودن و عادل بودن را داراست، معتقدیم که فرامین او نیز بر همین اساس صادر شده و قطعا مصالح انسان‌ها در انجام این فرامین است. یکی از مباحث مطرح در زمینه احکام، علل و ریشه احکام است. آیا می‌توان علتی که سبب صدور قوانین از جانب خدا شده است را پیدا کرد؟ برخی تلاش کرده اند که این مسیر را طی کنند اما واقعیت بر خلاف آن است. همانطور که علم خداوند بی نهایت است و رسیدن به آن برای مخلوقات غیر ممکن می‌باشد، رسیدن به علت احکام نیز ممکن نیست؛ زیرا هر حکمی از منبع دانش الهی سر چشمه می‌گیرد.[1] بله، برخی روایات از ائمه (علیهم السلام) نقل شده که حکمت و توجیه برخی احکام الهی را بیان کرده اند اما، به این معنا نیست که اگر در یک مورد، حکمت منتفی شد، حکم نیز منتفی گردد. علل الشرایع تالیف مرحوم شیخ صدوق، از کتاب‌هایی است که روایات پیرامون حکمت برخی احکام و وقایع را جمع آوری کرده است.
با ذکر این مقدمه مشخص می‌گردد که علت واقعی برای گردش و طواف هفتگانه به دور خانه کعبه چیزی نیست که در برخی روایات یا کلمات بزرگان نقل می‌شود. برخی پنداشته اند که ولادت امیرالمومنین علی بن ابی طالب (علیهما السلام) در کعبه، سبب طواف شیعیان دور خانه کعبه است. یا برخی آن را بر گرفته از طواف‌های هفتگانه حضرت ابراهیم و اسماعیل دانستند. تمام اینها صرفا ظن و گمان بوده و اگر در روایات نقل شده باشد، عنوان حکمت را به خود می‌گیرد نه علت.
علت بودن یک شیئ برای شیئ دیگر به این معناست که با نبود علت، معلول نیز منتفی می‌شود. بر همین اساس برخی پنداشتند علت طواف شیعیان، ولادت امیرالمومنین در کعبه است. لذا تلاش کرده اند اصل این ماجرا را زیرا سوال ببرند تا اصل حکم یعنی وجوب طواف را منکر شوند. اما ماجرای ولادت امیرالمومنین (علیه السلام) در کعبه از مشهورات تاریخی میان شیعه و غیر شیعه است.[2]
پی نوشت
[1]. رسائل الشهيد الثاني، ج2، ص: 781.
[2]. فضائل الخمسة، فيروزآبادي، ج1، ص:176.