قضاوتهای حضرت علی (علیه‌السلام) برترین و کامل‌ترین نوع قضاوت‌ها در جهان اسلام است.
برخی با استناد به پاره‌ای از قضاوتهای حضرت علی (علیه‌السلام) در امور اجتماعی، بر جعلی بودن آنها تصریح می‌کنند. در یکی از این قضاوت‌ها امام حکمی را برای بچه‌ای که دو زن ادعای مادری او را داشتند صادر نمود.
امام بعد از شنیدن سخنان هر دو مدعی و عدم پاسخ آنها به سؤالات ایشان دستور داد تا کودک را دو نصف کرده و هر کدام نصفی را بردارند، این قضاوت واکنش یکی از زنان را مبنی بر دادن آن کودک به آن زن دیگر در پی داشت. آن حضرت با دیدن این صحنه پی به حقیقت برد و فرزند را متعلق به مادری دانست که از حق خود گذشت.[1]
شبهه کننده این داستان را برگرفته از کتاب تورات می‌داند که سلیمان (علیه‌السلام) در قضاوتی بین دو فاحشه که بر مادریِ پسر بچه‌ای ادعا داشتند چنین حکمی صادر نمود که شیخ مفید آن قضاوت را برای امام خود جعل کرده است.
در پاسخ به این شبهه می‌گوییم:
1. بین داستان حضرت علی (علیه‌السلام) و داستان سلیمان از جهت متن تفاوت‌های زیادی وجود دارد. برای نمونه در داستان سلیمان قضاوت بین دو زن فاحشه‌ای است که هر کدام دارای فرزندی بوده اما فرزند یکی از آنها مرده و داعی فرزند آن زن دیگر شد، از این رو بین آنها اختلاف به وجود آمد که فرزند زنده متعلق به کیست؟ پس از رجوع به سلیمان برای صدور حکم، آن حضرت بعد از شنیدن سخنان آنان و عدم پاسخ گویی به سؤالات وی، فرمان داد تا کودک را به دو نصف مساوی بین آنها تقسیم کنند، این حکم واکنش مادر را در پی داشت و از سلیمان خواست تا کودک را به آن زن بدهد ... .[2] این در حالی است که در ماجرای حضرت علی (علیه السلام) قضاوت بین دو زن مسلمانی بوده که فرزندی از آنها نمرده بود.
2. بر فرض صحت داستان قضاوت سلیمان، منافاتی ندارد که چنین ماجرایی در دوران حضرت علی (علیه‌السلام) اتفاق افتاده باشد و حضرت نیز قضاوتی شبیه به قضاوت سلیمان کرده باشد؛ زیرا حوادث و حکم‌ها قابل تکرار و صدور است و احکام پیامبران و ائمه (علیهم‌السلام) بی شک بر پایه عدالت صادر می‌شود چنان‌که در بخشی از داستان سلیمان بر قضاوت عادلانه سلیمان بر پایه حکمت تصریح شده است: «... وقتی (قوم) اسرائیل حکم سلیمان را درباره آن دو زن شنیدند؛ پادشاه را به وحشت انداختند؛ زیرا دیدند که او حکمتی از جانب خدا برای اجرای عدالت دارد.»[3] حضرت نیز همان حکم سلیمان را که برگرفته از عدالت و حکمت بود برای آن دو زن جاری ساخت.
3. بر فرض جعلی بودن یک روایت از قضاوتهای امام علی (علیه‌السلام) آیا می‌شود این جعلی بودن را به همه قضاوتهای آن حضرت سرایت داد؟ آیا هیچ فرد عاقلی چنین قولی را می‌پذیرد که به سبب جعلی بودن یک روایت قضایی، دیگر روایت‌های قضایی که درباره آن حضرت وارد شده نیز جعلی و دروغ باشد؟ بی شک این قضاوت‌ها به قدری در منابع تاریخی و روایی ذکر شده که جای هیچ تردیدی در صحت آنها باقی نمی‌گذارد.
4. اینکه در تورات قصه‌ای شبیه به قصه حضرت علی (علیه‌السلام) وجود دارد دلیل نمی‌شود تا بگوییم این داستان از تورات استخراج و به نفع آن حضرت ثبت شده است. علاوه بر اینکه شیخ مفید در سند روایت تصریح می‌کند که شیعه و سنی این داستان را روایت کرده‌اند: «... رَوَتِ الْعَامَّةُ وَ الْخَاصَّة؛[4] روایت کرد سنی و شیعه ...» این جمله شیخ نشان می‌دهد که این قصه بین اهل سنت و شیعه مشهور بوده و شیخ آن را از منابع ایشان استخراج کرده و در ارشاد نقل نموده است. بنابر این شیخ مفید این داستان را از تورات نسخه برداری نکرده تا اشکال شما وارد باشد؟
برخی علمای معاصر اهل سنت داستان سلیمان را به نقل از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بیان کرده‌اند[5] که در این صورت، این پیش فرض به وجود می‌آید که شاید یهود این قصه را از اسلام گرفته و به نام تورات نشر داده است.
5. بی شک قضاوتهای امام علی (علیه‌السلام) در مسائل مختلف قضایی به قدری زیاد بوده که به حد تواتر رسیده و جای هیچ شک و شبهه‌ای را برای جعلی بودن آنها باقی نمی‌گذارد.[6] علاوه بر اینکه بعضی از این قضاوت‌ها پایه صدور حکم و فتوا در امور قضایی شده است.[7]
از جمع بندی سخنان نتیجه می‌شود قیاس بین داستان سلیمان با ماجرای حضرت علی (علیه‌السلام) قیاس مع الفارق است و از جهت محتوایی هیچ ارتباطی بین آنها وجود ندارد. توهم استخراج داستان سلیمان از تورات و جعل نمودن آن برای حضرت علی (علیه السلام) توهمی باطل است و هیچ دلیلی بر آن وجود ندارد. اقرار به قضاوتهای عادلانه حضرت علی (علیه‌السلام) از سوی خلفا،[8] دانشمندان و مستشرقان غربی[9] به قدری زیاد است که جای هیچ شبهه جعلی بودن برای روایات قضایی امام علی (علیه السلام) باقی نمی‌گذارد.
پی‌نوشت:
1. مفید، الارشاد، ج 1، ص 205.
2. تورات، ج1، سفر 3، ص 28؛ برگرفته از: https://www.bible.com/bible/111/1KI.3.NIV.
3. همان.
4. حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 27، ص 288.
5. بادحدح، دروس للشيخ علي بن عمر بادحدح، ج 118، ص 110.
6. وسائل الشیعه، باب 21، «بَابُ جُمْلَةٍ مِنَ الْقَضَايَا وَ الْأَحْكَامِ الْمَنْقُولَةِ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ» ج 27، ص 281؛ ر ک: شوشتری، قضاوتهای امیرمومنان حضرت علی (علیه‌السلام).
7. برای نمونه: ماوردی، الحاوی الکبیر، ج 8، ص 58؛ مکارم شیرازی، انوار الفقاهة(كتاب الحدود و التعزيرات)، ص 458؛ همان، القواعد الفقهية، ج 2، ص 72.
8. ابن ابی الحدید معتزلی، شرح نهج البلاغة، ج 1، ص 18؛ فقیه ایمانی، امام امیرالمؤمنین از دیدگاه خلفا، ص 117 – 132.
9. محمد رضا احمدی ندوشن، حیات علمی امام علی(علیه السلام) از منظر اندیشمندان غیرمسلمان و مستشرقان، تاریخ در آیینه پژوهش، سال هشتم پاییز و زمستان، 1390، ش 3، ص 53 -55.
حضرت علی (علیه‌السلام) برترین فرد در داوری و قضاوت بود. قضاوت های عادلانه او دوست و دشمن را به اقرار بر جایگاه والای علمی و قضایی او وا داشت تا جایی که عمر بن الخطاب، نبود امام علی (علیه‌السلام) را مساوی با هلاکت خود شمرده است. بعضی تلاش می‌کنند تا با استناد به برخی داده‌های تورات؛ قضاوتهای حضرت علی (علیه‌السلام) را جعلی معرفی کنند.