در اسلام و سیره ائمه علیهم‌السلام، در عین اهمیت دادن به مهربانی و مهرورزی، تاکید زیادی بر قاطعیت مقابل دشمن متجاوزگر شده است.
به حق می‌توان یکی از اهداف ادیان الهی را ترویج محبت و مهربانی میان انسان‌ها دانست. دین اسلام همانند همه ادیان الهی، تاکید زیادی بر مهرورزی و مهربانی دارد؛ ولی این امر، منافاتی با قاطعیت مقابل دشمنان ندارد.
مهربانی در اسلام
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در اهمیت مهربانی و دوستی می‌فرماید: «التَّوَدُّدُ نِصفُ الدّينِ»؛[1] «دوستی و مهربانی نیمی از دین است». از نگاه امیرالمومنین علی علیه‌السلام، اوّل و سرآغاز عقل، دوستی کردن است.[2] امام محمد باقر علیه‌السلام منشأ محبت و انس گرفتن با مردم را، خداوند متعال و سرمنشأ دشمنی را از شیطان می‌داند.[3]
مهربانی در سیره ائمه علیهم‌السلام
ائمه علیهم‌السلام در طول زندگی، محبت و مهربانی را به معنای واقعه کلمه معنا کرده‌اند. در یک واقعه مشهور، حضرت علی، فاطمه، حسن و حسین علیهم‌السلام به خاطر شفای بیماری، تصمیم به روزه گرفتن کردند. در سه شب متوالی، افطاری خود را به مسکین و یتیم و اسیر بخشیدن و به جهت همین محبت آنها، آیات 5 تا 22 سوره دهر درباره آنها نازل شده است.[4] سیره مهرورزی ائمه اطهار علیهم‌السلام علاوه بر مومنین، شامل اهل معصیت نیز می‌شود. چنانچه امام علی علیه‌السلام می‌فرماید: «وَ إِنَّمَا یَنْبَغِی لِأَهْلِ الْعِصْمَةِ وَ الْمَصْنُوعِ إِلَیْهِمْ فِی السَّلَامَةِ أَنْ یَرْحَمُوا أَهْلَ الذُّنُوب وَ الْمَعْصِیَةِ»؛[5] «شایسته است آنان که مرتکب گناه نشده‌اند و از معصیت در امان مانده‌اند، به گناهکاران و عاصیان، مهربانی کنند».
مهربانی و قاطعیت
اگرچه در سیره رفتاری و گفتاری ائمه و پیامبر اسلام علیهم‌السلام، تاکید زیادی بر مهربانی و مهرورزی شده است؛ ولی از نگاه عقل و شرع، مهربانی توام با شکست مقابل مخالفین و معاندین متجاوز، بی‌معنا خواهد بود. انسان درعین اینکه لازم است مهربان باشد، باید در مقابل متجاوزگر قاطع باشد. امام علی علیه‌السلام در مقابل دشمنی طلحه و زبیر می‌فرماید: «تا زمانی که بر جامعه و اجتماع، احساس خطر نکنم، شکیبایی می‌کنم.[6] مخالفت این دو با حضرت سبب شد تا امام با شدت تمام با آنها برخورد کند.
در نظام جمهوری اسلامی نیز تلاش بر این است که انسان‌ها با عقاید مختلف با مهربانی و مواسات با یکدیگر زندگی کنند، اما اگر عده‌ای امنیت و آرامش مردم را سلب کنند و با آشوب و اغتشاش، به دنبال براندازی نظام باشند، قطعاً با قاطعیت نظام مواجه خواهند شد.
پی‌نوشت:
[1]. محمدی ری شهری، محمد، المحبة في الكتاب و السنة، ج1، ص34.
[2]. همان، ص26.
[3]. همان، ص24
[4]. بنیاد دائرة المعارف اسلامی، دانشنامه جهان اسلام، ج1، ص2828.
[5]. محمدی ری شهری، محمد، ميزان الحكمه، ج7، ص436.
[6]. صبحي صالح، نهج البلاغه، ص244.