عواملی همچون تحریف کتب آسمانی و تفاوت شرایط زمانی امت‌ها در اختلاف شرایع و احکام موجود در ادیان الهی نقش داشته‌اند.
آیا می‌توان ادعا کرد، تفاوت ادیان در تکالیف، نشانگر ساختگی بودن آنهاست؟ مثلا در مسیحیت شراب حلال دانسته شده، در حالی‌که اسلام آن را حرام شمرده است. از طرفی در اسلام حکم به حلیت تعدد همسر داده شده، و حال آنکه، مسیحیت قائل به لزوم تک همسری هستند. آیا می‌توان گفت اینها حاکی از آن است که تمام این ادیان ساخته دست بشر هستند و انتساب آن به خدای واحد ادعایی واهی می‌باشد؟!
در پاسخ به این شبهه باید گفت: ادعای شبهه‌کننده در صورتی درست خواهد بود که اثبات کند، تنها احتمال قابل تصور در منشأ اختلاف ادیان، تفاوت در سازندگان آنها است. به عبارت دیگر باید ثابت کند اختلاف در ادیان تنها در صورتی ایجاد می‌شود که سازنده آنها پروردگار واحد نبوده باشد. اما باید دانست که دلیل اختلاف ادیان، منحصر در ادعای مذکور نبوده و عوامل دیگری را نیز می‌توان برای این تفاوت‌ها برشمرد:
1. ازجمله اسبابی که می‌توان برای تفاوت ادیان ذکر نمود، دستبرد بشر در مضامین کتب آسمانی سابق است. امری که قرآن از آن به این صورت تعبیر می‌کند: «پس واى بر كسانى كه كتاب [تحريف‌شده‌اى] با دست‌هاى خود مى‌نويسند، سپس مى‌گويند: (اين از جانب خداست)، تا در ازای آن، بهاى ناچيزى به دست آرند».[1] از آیه شریفه برداشت می‌شود، تمام مضامینِ کتب آسمانیِ سابقی که در حال حاضر وجود دارد، وحی الهی نیست؛ بلکه برخی از مطالب آنها، ساخته دست بشر است که در آن دست برده و آن را به جهت مقاصد شخصی، تحریف نموده‌اند. البته قرآن به اجماع مسلمین، تحریف نگشته و خداوند وعده محافظت ازآن را داده است.[2]
درنتیجه هر حکمی که در کتب آسمانیِ قبل از قرآن باشد را، نمی‌توان به خداوند نسبت داد و آن را حاکی از واقع دانست .
2. اقتضای زمانی و یا وجود شرایط خاص در بعضی از ادیان، ایجاب می‌کرده که اموری در یک دین و برای امتی حلال و در دینی دیگر و برای امتی دیگر حرام دانسته شود. برای امت یهود برخی از امور حرام گشته بود، در حالی‌که همان‌ها برای امت حضرت عیسی علیه‌السلام حلال شمرده شده بود. خداوند در این باره می‌فرماید: «و بر یهودیان، هر حیوان ناخن‌دار [= حیواناتی که سم یکپارچه دارند] را حرام کردیم؛ و از گاو و گوسفند، پیه و چربیشان را بر آنان تحریم نمودیم؛ مگر چربی‌هایی که بر پشت آنها قرار دارد، و یا در دو طرف پهلوها، و یا آنها که با استخوان آمیخته است؛ این را بخاطر ستمی که می‌کردند به آنها کیفر دادیم».[3] در جای دیگر از زبان حضرت عیسی نقل می‌کند که به قوم خود فرمود: «و آمده‌ام حلال گردانم بعضی از چیزهایی را که بر شما حرام شده بود».[4] یعنی بعضی از آنچه بر یهود به دلیل تجاوزشان حرام شده بود، با آمدن عیسی، بر مسیحیت حلال شد.
پس دلیل اختلاف شرایع آسمانی، را نمی‌توان ساختگی بودن آنها توسط افراد بشر دانست، بلکه دو مورد مذکور در این اختلاف نقش داشته است.
پی‌نوشت:
[1]. بقره: 79.
[2]. حجر: 9.«إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ».
[3]. انعام: 146.
[4]. آل‌عمران: 50.