اصول و کلیات باور ایرانیان در مورد جشن نوروز همچنان باقی مانده و می‌توان شباهت‌های آن با تعالیم اسلام را ردیابی کرد.
دانشمندان بر این باورند که قانون و آيين اسلام به گونه‌ای بود كه ملت ايران آن را دارای بیشترین تطابق و هماهنگی با فرهنگ و رسوم خود دریافت و این وضعیت آنان را وامی‌داشت تا از این دین الهی پیروی کنند.[1] از این رو جای هیچ شگفت نیست که اصول و کلیات باور ایرانیان در مورد جشن نوروز همچنان باقی مانده باشد و بتوان شباهت‌های آن با تعالیم اسلام را ردیابی کرد.
تنها تکیه‌گاه
ایرانیان از قدیم، مردمی پر کار و با نشاط بودند و چون دنیا را محل کشمکش دائمی بین قدرت‌های خوب و بد می‌دانستند، بر خود لازم دیدند که قدرت خود را با قدرت بی‌پایان خداوندی که مظهر تمام خوبی‌ها است، پیوند بزنند تا آمادگی همیشگی برای به دست آوردن موفقیت را داشته باشند. در تعالیم اسلامی نیز توصیه بسیار زیادی بر این شده که انسان‌ها فقط باید به تکیه‌گاه خداوندی اعتماد داشته باشند.[2]
یابود گذشتگان
بر اساس متون مقدس اسلامی، هرگاه انسان توانست بر خود چیره شود و گناه نکند، باید آن روز را عید بداند و خوشحالی کند. در باورهای کهن ایرانی نیز چیرگی بر روح اهریمنی، یک مزیت مهم به شمار می‌آمد و به خاطر آن، جشن‌های باشکوهی برگزار می‌شد. از جمله این جشن‌ها نوروز بود.[3]
ایرانیان باستان به بقای روح آدمی باور داشتند و معتقد بودند هر سال یکبار روح بزرگان هر خاندان و قهرمانان ایران زمین در ساعات تحویل سال و جشن نوروز از مردم دنیا سرکشی کرده به دیدار خانواده‌ها می‌آیند. از این رو، زندگان دور هم جمع شده و برای شادی روح درگذشتگان در آن لحظه خاص، دعا و نیایش برگزار می‌کردند. امروز نیز سنت بر آن است که پس از ستایش پروردگار و قرائت آیات کریمه قرآن مجید، شادکامی و نیک بختی تمام مردم و نه فقط مسلمانان را از پیشگاه خداوند مهربان درخواست می‌کنند.[4]
صفا دادن به خانه دل
با نزدیک شدن به روزهای پایان سال و نوروز، تقریبا تمام ایرانیان در اندیشه نظافت اساسی برای منزل و یا «خانه تکانی» هستند. این سنت زیبا با شست و شوی قالی، لباس و پنجره‌ها همراه است. اهمیت به پاکیزگی و نظافت نیز در میان احادیث اسلامی دیده می‌شود؛ امام صادق علیه‌السلام فرمودند:«یکی از اسباب زیاد شدن روزی انسان، جارو کشیدن آستانه درب منزل است.»[5]
اما با توجه به آنکه دنیا محل زندگی موقت انسان است و زیرکی در جمع‌آوری توشه مناسب برای آخرت است، زدودن قلب و جان از آلودگی‌های شیطانی از اهمیت بیشتری برخوردار می‌باشد. عید نوروز و آغاز سال جدید بهترین بهانه برای خداباوران است که کینه‌ها و حسادت‌ها را به ویژه با بستگان و خویشاوندان کنار گذاشته و برای رضایت خداوند، خودشان برای ایجاد روابط دوستانه و مومنانه پیش قدم شوند.
امید به آینده
یکی از سنت‌های پسندیده در نوروز، کاشتن سبزه می‌باشد که نشانه امیدواری و کاشتن بذر امید در روزگاران سخت دنیایی است. در دنیایی که ستم‌پیشگان و دنیاطلبان بدون توجه به حقوق اولیه انسان‌ها، از هیچگونه تجاوز و چپاول دریغ نمی‌کنند، لازم است که هموطنان مسلمان به بهانه آئین نوروز، عزم و همت خود را برای یکپارچگی در برابر مشکلات بیرونی و درونی جزم کنند.
بی‌شک تمام اراده‌ها و تصمیم‌ها در برابر اراده استوار خداوندی، ناچیز شمرده می‌شود و چه زیباست که در جشن نوروز، هنگام نشستن در برابر سفره هفت سین که با آینه و قرآن متبرک شده، خداوند قادر و مهربان را بخوانیم و با چنگ زدن به دامن مقربان درگاه الهی و معصومان علیهم‌السلام، بهترین تقدیر‌ها و سرنوشت‌ها را برای خود، خانواده و تمام عدالت‌خواهان دنیا درخواست کنیم.
پی نوشت
[1]. مجموعه آثار استاد مطهرى، ج14، ص: 97. انتشارات صدرا.
[2]. نوروز، نشریه چیستا، شماره 86.
[3]. نوروز، نشریه روئین، شماره 11.
[4]. همان.
[5]. حر عاملی، محمد، وسائل الشيعة، ج15، ص: 347. مؤسسة آل البيت عليهم‌السلام.