رشد برخی عیوب مانند: تجمل گرایی، اختلافات و... باعث فشار آمدن به اقشار ضعیف جامعه می‌شود، بنابراین اسلام، از آنها نهی کرده است.
وجود گرایش‌های مادی در انسان و عدم کنترل آنها، باعث ایجاد عیوب و نواقصی در او می‌شود که گاه جبران ناپذیر خواهد بود. مقام معظم رهبری در سخنرانی 1402 خود در حرم رضوی علیه‌السلام،[1] به برخی عیوب عمومی که در جامعه، دامنگیر مردم شده است، اشاره کردند:
یک. اسراف
اسراف یکی از گزاره‌هایی است که قرآن کریم به صراحت از آن نهی کرده است: «كُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْرِفين»؛[2] «بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید خداوند اسراف کنندگان را دوست ندارد». امام صادق علیه‌السلام، درباره کمترین مرتبه اسراف می فرماید: «أَدْنَى الْإِسْرَافِ هِرَاقَةُ فَضْلِ الْإِنَاءِ وَ ابْتِذَالُ ثَوْبِ الصَّوْنِ وَ إِلْقَاءُ النَّوَى»؛[3] «پایین‌ترین مرتبه اسراف، دور ریختن آب اضافه، پوشیدن لباس آبرو(بیرون) در منزل و دور انداختن هسته خرماست»، بر این اساس، اسراف در مصرف آب، برق، گاز و... از مصادیق روشن آن است.
اسراف، نخوردن و نپوشیدن، مصرف نکردن و... نیست، بلکه به جا و به اندازه مصرف کردن است.
دو. تجمل گرایی
هر چند انسان از نقص و کمبود، گریزان است و به زیبایی و نمایش دادن جمال، گرایش دارد، ولی این خصوصیت مثبت انسان، اگر کنترل نشود، گاه به تجمل‌گرایی، آن هم از نوع افراطی کشیده می‌شود.
علی بن ابراهیم بن مهزیار بعد از بیست سال زحمت، خدمت امام زمان علیه‌السلام رسید، حضرت به او فرمود: چه چیزی باعث تأخیر تو در تشرف به سوی ما شد؟ وی گفت: کسی را نیافته‌ام که مرا به نزد شما راهنمایی کند...حضرت فرمود: «لَا وَ لَكِنَّكُمْ كَثَّرْتُمُ الْأَمْوَالَ، وَ تَجَبَّرْتُمْ عَلَى ضُعَفَاءِ الْمُؤْمِنِينَ»؛[4] «نه! لکن شما اموال فراوانی انباشتید و ضعفای مؤمنین را به زحمت افکندید». بنابراین یکی از آثار شوم تجمل‌گرایی، فشار شدید بر انسان‌های ضعیف است، به خصوص در امر ازدواج و تشکیل خانواده، که از مهمترین کانون‌های جامعه است.
سه. تعصب نداشتن نسبت به تولیدات داخلی
بی‌تردید تعصب، امری مذموم است،[5] ولی تعصب در مواردی مانند: استفاده از تولیدات داخل کشور، که آثار و برکات اجتماعی فراوانی دارد، بسیار پسندیده می‌باشد.
چهار. اختلافات
همواره اختلاف افکنی، از ترفندهای دشمنان بوده است،[6] بنابراین انسان باید با چشم‌پوشی از خطا و گفتار دیگران و گذشت، به خصوص در اموری که ارزش دعوا و اختلاف را ندارد، دشمنان را ناامید کند، زیرا اختلاف، نخستین قدم برای نفوذ و تسلط دشمن است.
بنابراین برطرف شدن این عیوب، علاوه بر سلامت جامعه، به فرهنگ و اقتصاد کشور نیز کمک می‌کند.
پی نوشت:
[1]. سخنرانی عمومی، در حرم امام رضا علیه‌السلام، در تاریخ (1/1/1402)
[2]. اعراف: 31.
[3]. کلینی، کافی، دارالکتب الاسلامیه، 1407ق، چاپ چهارم، ج6، ص460.
[4]. طبری آملی، محمدبن جریر، دلائل الامامة، بعثت، 1413ق، چاپ اول، ص542.
[5]. کلینی، کافی، دارالکتب الاسلامیه، 1407ق، چاپ چهارم، ج2، ص307.
[6]. مائده: 91.