عالمان شیعه در مبارزه با ظلم، کارنامه‌ای درخشان و قابل دفاع دارند. آنچه در تاریخ معاصر ایران اسلامی گذشته، گواهی روشن بر این ادعاست.
ایران اسلامی به برکت تلاش‌ها و مجاهدت‌های علما و محتوای متعالی مذهب تشیع، همواره در مقابله با ظلم، پیش‌قراول کشورهای منطقه بوده است. شیعیان، حرکات و جنبش‌هایی را در ایران شکل داده‌اند که منطقه و جهان را تحت تأثیر خود قرار داده است.
مشروطه‌خواهی و نقش علما
نقش عالمان دین در مبارزه با استبداد و خودکامگی قاجار، بسیار پررنگ و غیرقابل‌انکار است. مرحوم «سیدمحمد طباطبایی» یکی از سردمداران جنبش مشروطه بود. در این جنبش، روحانیون تلاش فکری و عملی فراوانی کردند.[1] دقت شود که این نهضت در سال 1284 شمسی آغاز شد و ایران اولین کشور منطقه غرب آسیا بود که به‌سوی حاکمیت قانون و محدودسازی قدرت استبدادی حرکت کرد؛ این در حالی است که هنوز در برخی کشورهای منطقه، قانون اساسی وجود ندارد و مردم هیچ نقش و اثری در سیاست جاری بسیاری از ممالک غرب آسیا ندارند.
نهضت ملی شدن نفت
در مبارزه با استعمار و ملی کردن منابع خدادادی کشور نیز عالمان شیعه نقشی برجسته داشته‌اند. «آیت‌الله کاشانی» از ارکان نهضت ملی بود و در مبارزه با ظلم، سعی و تلاش فراوانی کرد.[2] حرکت ملی ایران، تبدیل به الگویی برای دیگر کشورها شد و در جنبش‌های منطقه از جمله ملی شدن «کانال سوئز» در مصر اثرگذار بود.[3]
انقلاب اسلامی ایران
مهم‌ترین و معنوی‌ترین انقلاب عصر حاضر که هنوز به حیات خود ادامه می‌دهد، توسط عالمان شیعه در ایران شکل گرفت. بازهم دانشمندان شیعی سردمداران مبارزه با ظلم بودند و طومار سلطنت 2500 ساله را از کشور برچیدند. حمایت از ملت‌های مظلوم منطقه، رشد خودباوری و توسعه علمی از ثمرات این انقلاب بود.
برخلاف برخی فرقه‌های اسلامی که گاه به حاکمیت ظالمان، مشروعیت می‌بخشند، عالمان شیعه هیچ‌گاه در برابر ظلم، کوتاه نیامده‌اند. در تفکر سیاسی اهل سنت، «غلبه» و «زور»، یکی از اسباب مشروعیت شمرده شده است.[4] بعید نیست همین تفکرات، باعث بقای حکومت‌های موروثی، بی‌کفایت و ظالم در منطقه ما شده باشد. فقط مقایسه گذرا بین رفتار عالمان شیعه در برابر صهیونیسم با برخی فرقه‌های اسلامی کافی است تا بدانیم چه کسانی ظلم‌ستیز و حق‌طلب هستند.
پی‌نوشت:
[1]. حوزه، نهضت مشروطه: https://b2n.ir/k69783.
[2]. همان.
[3]. معاونت پژوهش‌های سیاسی صداوسیما، زمینه‌ها، علل و پیامدهای جنبش ملی شدن نفت: https://b2n.ir/j83361.
[4]. دو فصلنامه امامت پژوهی، الهی راد، صفدر، بررسی نظریه مشروعیت «قهر و غلبه» و ادله آن در کلام سیاسی اشاعره، https://civilica.com/doc/1598780.