اجماع فقهای شیعه در مورد حرام بودن استفاده از ابزار موسیقی می‌تواند به عنوان یک دلیل مستقل به‌شمار آید؛ مشروط بر آنکه اجماع از سوی عالمانی باشد که در زمان‌های قدیم و متصل به عصر حضور معصوم علیه‌السلام و شاگردان ایشان زندگی می‌کردند.
گوش سپردن به موسیقی‌های مناسب با مجالس لهو و خوش‌گذرانی و همچنین استفاده از ابزارهای موسیقی، یکی از گناهانی است که در اسلام به شدت از آن منع شده است. تشخیص این حکم توسط عالمان و فقیهان زبردست و خداترس صورت پذیرفته که با بررسی منابع فقهی به آن دست پیدا کرده‌اند. منابع فقهی عبارتند از قرآن، سنت معصومان علیهم‌السلام، اجماع و عقل. برخی غافلان گمان برده‌اند مهم‌ترین دلیل و مستند فقیهان برای حکم حرمت، اجماع و اتفاق نظر همه عالمان شیعه در این باره است، از این‌رو حکمی که فاقد اتفاق نظر علمای شیعه باشد از اعتبار برخوردار نبوده و باید در آن تجدید نظر کرد.
متاسفانه هنوز فرهنگ و عادت صحیحی پیرامون اظهار نظر در عرصه دین و دین‌داری میان جامعه مسلمانان ایجاد نشده است. با اینکه در مسائل غیر دینی همانند مهندسی یا پزشکی هر کسی با مراجعه به متخصص، بدون چون و چرا نظر و دستور صادر شده را می‌پذیرد، اما نسبت به مسائل دینی، هنوز فرهنگ «اختصاصی بودن» فهم آموزه‌های دین برای عالمان دین‌شناس برای برخی افراد بی‌اهمیت است؛ از این‌رو هر کسی با هر پیشه‌ای که دارد، به خود اجازه می‌دهد در عرصه‌های تشخیص حکم دینی، دیدگاهش را بیان کند. کار به اینجا ختم نمی‌شود و حتی دیدگاه عالمانی که سال‌های طولانی عمر خود را در شناخت مسائل دینی صرف کردند، مورد تخطئه قرار می‌گیرد.
«اجماع» به عنوان یکی از ادله در مسائل فقهی به کار گرفته می‌شود. گرچه این دلیل برگرفته از مذاهب اهل‌تسنن است، فقیهان شیعه آن را با رعایت برخی شروط، به‌عنوان یک دلیل مستقل می‌پذیرند. بر اساس باورهای شیعه، حکم و قانون اسلام فقط توسط خدا صادر می‌شود و خدا دستورات خود را به نماینده معصوم خویش منتقل می‌کند. بنابراین تمام انسان‌ها وظیفه دارند دین و قوانین شریعت را فقط از معصوم علیه‌السلام دریافت کنند.
گاه ممکن است که عالمان با یک مسئله فقهی روبرو شوند که در آن زمینه، سخنی از معصوم علیه‌السلام در دسترس نباشد، ولی با بررسی کتاب‌های عالمان شیعه در زمان‌های قدیم، مشخص می‌شود همه آنان در آن مسئله، حکم یکسانی را اعلام کرده‌اند. یکسان بودن دیدگاه عالمان شیعه در یک مسئله، «اجماع» نامیده می‌شود.
گرچه اجماع در مکتب شیعه یعنی یکسان بودن دیدگاه عالمان در یک حکم، اما سخن عالمان دین به خودی خود اعتبار ندارد؛ مگر آنکه مشخص شود عالمان شیعه، دیدگاه خود را از معصوم علیه‌السلام گرفته‌اند. بنابراین شرط مهم اعتبار اجماع آن است که دیدگاه عالمان قدیمی و کسانی که نزدیک به زمان حضور معصومان علیهم‌السلام و شاگردان آنان زندگی می‌کردند، گردآوری شود؛ زیرا با وجود فقدان حدیث از معصوم، احتمال زیادی وجود دارد که در زمان‌های قدیم، یک یا چند حدیث از معصوم علیه‌السلام وجود داشته که فقها و علمای زمان‌های قدیم از آن با خبر بوده و حکم را از آن برداشت کرده باشند.[1]
بنابراین در مسئله استفاده از آلات و ابزار موسیقی، حتی اگر فقدان هرگونه آیه و روایتی برای اثبات حکم حرمت پذیرفته شود، اجماع عالمان و فقیهان شیعه از زمان‌های قدیم می‌تواند به تنهایی مدرک معتبری برای آن باشد. طبیعی است دورافتادگان از تحصیل علوم دینی، به این نکات ظریف فقهی و اصولی دست نیافته باشند و به نادرست، اظهار نظر کنند.
پی‌نوشت:
[1]. صدر، محمدباقر، بحوث في علم الأصول، ج4، ص316-317. موسسه دائره المعارف فقه اسلامي بر مذهب اهل‌بيت عليهم‌السلام.