رهروان ولایت ـ معمولا یک دسته از مردم از بین مشاغل موجود، به شغل های دولتی اشغال دارند. در رابطه با مشاغل دولتی مهمترین حکم شرعی که بسیار سوال بر انگیز هم می باشد، بحث استفاده از اموال دولتی و یا بیت المال هست. در مورد سختگیری اسلام در باب بیت المال هم روایات فراوانی به دست ما رسیده است، مثل این روایت که امام باقر (علیه السلام) از پیغمبر اسلام (صلی الله علیه و آله) نقل می کنند: «پنج کس اند که من و هر پیامبر مستجاب الدعوه ای، آنان را لعنت کرده است: آن کس که در کتاب خدا، آیه ای را زیاد گرداند، و کسی که سنت و روش مرا، رها کند و کسی که قضا و قدر خدا را تکذیب کند و کسی که حرمت اهل بیت مرا که خدا واجب فرموده نگه ندارد، و کسی که اموال عمومی را، به خود منحصر سازد و [تصرف در] آن را [به نفع خود] حلال شمارد».[1] پس واضح هست که اسلام نسبت یه بیت المال و شخصی سازی آن بسیار سخت گیری کرده است و خصوصا مواردی از این سخت گیری ها که دوران حکومت امام علی (علیه السلام) از ایشان نقل شده است، مانند این کلام تکان دهنده، حضرت درباره بازگرداندن بیت المال به جای خودش، فرمودند: «به خدا قسم اگر آن املاک را بيابم به مسلمين برمى گردانم گرچه مهريه زنان شده باشد، يا با آن كنيزها خريده باشند».[2] خوب این کلام معصوم نشان دهنده حساسیت فوق العاده این حق الناس در اسلام دارد و باید توجه بیشتری به این مسئله داشته باشیم. اما مواردی در استفاده از اموال دولتی و بیت المال را که از مراجع بزرگوار پرسیده شده را ذکر می کنم تا برای شاغلان دولتی قابل استفاده باشد.
حضرت آیت الله خامنه ای
س: اگر كسی از خودرو بيت‌المال در سفر غير اداری استفاده كند، با توجه به اينكه مركب او غصبی می‌باشد تكليف نماز او در اين سفر چگونه می‌باشد؟
ج: در فرض سؤال وسيله نقليه تأثيری در نماز او ندارد.
س: اگر اعتبار فيشهاى غذا که به دانشجويان دانشگاهها داده مى شود، در صورت عدم دريافت غذا در روز معيّن، بدون برگرداندن پول آن باطل شود، آيا جايز است فيشهاى باطل را به جاى فيشهاى معتبر براى دريافت غذا ارائه بدهيم؟ و غذايى که به اين طريق گرفته مى شود چه حکمى دارد؟
ج: استفاده از فيشهايى که از اعتبار ساقط شده اند براى دريافت غذا جايز نيست و غذايى که با آنها گرفته مى شود غصب است و تصرّف در آن حرام و موجب ضمان قيمت آن است.
س: در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالى امکاناتى مانند غذا و لوازم مورد نياز دانشگاهى به دانشجويان داده مىشود که توسط وزارت بازرگانى و مؤسسات ديگر به دانشجويان مشغول به تحصيل در آن دانشگاه اختصاص يافته است، آيا توزيع آنها بين ساير کارمندان مشغول به کار در دانشگاه نيز جايز است؟
ج: توزيع نيازمنديهاى مورد مصرف و مختص به دانشجويان مشغول به تحصيل در دانشگاه بين ساير اشخاصى که در آنجا کار مى کنند، جايز نيست.[3]
حضرت آیت الله سیستانی
س: آیا استفاده از امکانات و اموال بیت المال مانند تلفن یا اتومبیل در جهت استفاده شخصی جایز می باشد؟
ج: استفاده از اموال دولتی فقط در چارچوب قانون جایز است اگر قانون به او اجازه این کار را می دهد اشکال ندارد.[4]
حضرت آیت الله مکارم شیرازی
س: در مدرسه غیرانتفاعی درس می دهم. به بچه ها شیر یارانه ای می دهند و تاریخ مصرف آنها مربوط به همان روز است؛ بعضی از بچه ها نمی خورند؛ برای اینکه خراب نشود چند تا را به خانه می برم. حکمش از نظر شرعی چیست؟
ج: در فرض سوال اشکالی ندارد.[5]
-----------------------------------------------
پی نوشت:
1- عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: «خَمْسَةٌ لَعَنْتُهُمْ وَ كُلُّ نَبِيٍّ مُجَابٍ «1» الزَّائِدُ فِي كِتَابِ اللَّهِ وَ التَّارِكُ لِسُنَّتِي- وَ الْمُكَذِّبُ بِقَدَرِ اللَّهِ وَ الْمُسْتَحِلُّ مِنْ عِتْرَتِي مَا حَرَّمَ اللَّهُ وَ الْمُسْتَأْثِرُ بِالْفَيْءِ وَ الْمُسْتَحِلُّ لَه»، الكافی، مرحوم کلینی، چاپ- الإسلامية، ج2، ص: 294
2- وَ مِنْ كَلام لَهُ عَلَيْهِ السَّلامُ فيما رَدَّهُ عَلَى الْمُسْلِمينَ مِنْ قَطائِع ِ عُثْمانَ: «وَ اللّهِ لَوْ وَجَدْتُهُ قَدْ تُزُوِّجَ بِهِ النِّساءُ، وَ مُلِكَ بِهِ الاِْماءُ لَرَدَدْتُهُ.» نهج البلاغه،خطبه 15، ترجمه شیخ حسین انصاریان .
3- برگرفته از اجوبه الاستفائات و استفتائات جدید رهبری، بیت المال
4- برگرفته از سایت آیت الله سیستانی
5- برگرفته از سایت آیت الله مکارم شیرازی
نکته: مطالعه بیشتر درباره جایگاه بیت المال در اسلام 1- 2- 3-