دفاع از مظلوم در قرآن عظیم

رهروان ولایت ـ دفاع از مظلوم یکی از آموزه های دین مقدس اسلام است. که در سیره پیامبر اعظم(صلی الله علیه و آله وسلم) و ائمه معصومین(علیهم السلام) نیز به چشم می خورد.

دفاع از مظلوم در قرآن کریم

در اینجا به برخی از آیاتی که راجع به این موضوع آمده، اشاره می شود؛ از جمله این آیات آیه 39 سوره مبارکه حج می باشد:

«أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ[حج/ ۳۹] به آنها كه جنگ بر آنان تحميل شده اجازه جهاد داده شده است، چرا كه مورد ستم قرار گرفته ‏اند و خدا قادر بر نصرت آنها است.»

«الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِن دِيَارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلَّا أَن يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِيَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِيرًا وَلَيَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن يَنصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ [حج/ ۴۰] همانها كه به ناحق از خانه و لانه خود بدون هيچ دليلي اخراج شدند جز اينكه مي‏گفتند پروردگار ما الله است، و اگر خداوند بعضي از آنها را بوسيله بعضي ديگر دفع نكند ديرها و صومعه‏ ها و معابد يهود و نصارا و مساجدي كه نام خدا در آن بسيار برده مي‏شود ويران مي‏گردد و خداوند كساني را كه او را ياري كنند (و از آئينش دفاع نمايند) ياري مي‏كند، خداوند قوي و شكست ناپذير است.»

هـنگامى كه مسلمانان در مكه بودند مشركان پيوسته آنها را آزار مى دادند، ومرتبا مسلمانان كتك خورده با سرهاى شكسته خدمت پيامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) مى رسيدند وشكايت مى كردند (و تقاضاى اذن جهاد داشـتـند) اما پيامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) به آن ها مى فرمود:صبر كنيد، هنوز دستور جهاد به من داده نشده تا اين كـه هـجرت شروع شد ومسلمين از مكه به مدينه آمدند، خداوند اين آيه را كه متضمن اذن جهاد است نازل كرد و اين نخستين آيه اى است كه درباره جهاد نازل شده.

در آيـه قـبـل ذكر شد كه خداوند وعده دفاع از مؤمنان را داده ، در اين آيه مى گويد: ((خداوند به كـسـانـى كه جنگ از طرف دشمنان بر آنها تحميل شده اجازه جهاد داده است ، چرا كه آنها مورد ستم قرار گرفته اند)) (اذن للذين يقاتلون بانهم ظلموا).

در اين آيات به دو قسمت مهم از فلسفه هاى جهاد اشاره شده است.

نخست جهاد ((مظلوم)) در برابر ((ظالم و ستمگر)) كه حق مسلم طبيعى وفطرى و عقلى اوست كه تن به ظلم ندهد، برخيزد و فرياد كند. ديـگـر جـهاد در برابر طاغوتهايى است كه قصد محو نام خدا را از دلها و ويران ساختن معابدى كه مركز بيدارى افكار است دارند.[1]

الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِن دِيَارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ همانها كه به ناحق از خانه و لانه خود بدون هيچ دليلي اخراج شدند. علت دفاع این است که شخص مظلوم به ناحق و بدون هیچ دلیلی مورد ظلم واقع شده است و علت دیگر دفاع آنکه اگر خداوند بعضي از آنها را بوسيله بعضي ديگر دفع نكند، ديرها و صومعه‏ ها و معابد يهود و نصارا و مساجدي كه نام خدا در آن بسيار برده مي‏ شود، ويران مي‏ گردد.

دفاع خداوند از مومن

«إِنَّ اللَّهَ يُدَافِعُ عَنِ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ خَوَّانٍ كَفُورٍ[حج/ ۳۸] خداوند از كساني كه ايمان آورده ‏اند دفاع مي‏كند، خداوند هيچ خيانتكار كفران كننده ‏اي را دوست ندارد.»

خداوند مدافع مومن است و اگر انسان مومن مورد ظلم واقع شود از او دفاع می کند. و کسی که به جنگ با مومن برخیزد، درحقیقت به جنگ خدا برخاسته و جنگ با خدا نتیجه ای جزشکست ندارد؛ زیرا خداوند قوی و عزیز است.  لذا انسان باید مواظب باشد که به مومنین ظلم نکند، زیرا خداوند پشتیبان آنان می باشد.

یاری نمودن مردان و زنان مستضعف

«وَمَا لَكُمْ لاَ تُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاء وَالْوِلْدَانِ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَذِهِ الْقَرْيَةِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ وَلِيًّا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ نَصِيرًا[نساء/ ۷۵] چرا در راه خدا و در راه مردان و زنان و كودكاني كه (به دست ستمگران) تضعيف شده‏اند پيكار نمي‏كنيد؟، همان افراد (ستمديده‏اي) كه مي‏گويند خدايا ما را از اين شهر (مكه) كه اهلش ‍ ستمگرند بيرون ببر و براي ما از طرف خود سرپرست قرار بده. و از براي ما از طرف خود يار و ياوري تعيين فرما.»

در آیه دیگر خداوند مومنین را درباره جهاد در راه خدا و یاری نمودن مردان و زنان مستضعف و مظلوم مورد سوال قرار می دهد.

همه مسلمین مسئول هستند

خداوند سبحان در قرآن کریم فرموده است: «إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّكُمْ فَاعْبُدُونِ [انبیاء/ ۹۲] اين است امت ‏شما كه امتى يگانه است و منم پروردگار شما پس مرا بپرستيد»  مسلمان نباید نسبت مسلمانان دیگر که موردظلم واقع شده اند بی تفاوت باشد و  باید به هر نوع که برای او میسر است، از ظالم بیزاری نموده و به مسلمانان مظلوم کمک کند، زیرا امت اسلامی پیکر واحده هستند.

پیامبر اعظم (صلی الله علیه وآله و سلم) فرمودند: «کلکم راع و کلکم مسؤول عن رعیته»[2] به راستی كه همه شما حافظ و سرپرستید و همه شما جوابگوی مردم زیردست خود هستید.»

 یکی از مواردی که انسان در قبال آن مسئول است مظلومی که مورد ظلم واقع می شود.  همگان در برابر ظلم به افراد بی گناه مسئول بوده و کسی که صدای مظلومی را بشنود و  بدون عذر به او کمک نکند مسلمان نیست. مسلمان واقعی و انسان دارای وجدان در برابر تعدی به مظلوم نمی تواند بی تفاوت باشد.

و جناب سعدی شیرازی چه زیبا سروده است:

بنی آدم اعضای یکدیگرند  که در آفرینش ز یک گوهرند

چو عضوی بدرد آورد روزگار    دگر عضوها را نماند قرار

تو کز محنت دیگران بیغمی   نشاید که نامت نهند آدمی

 یاری مظلوم وصیت امام علی(علیه السلام) در پایان عمر

وقتى كه ابن ملجم لعنة اللّه عليه به امام علی(علیه السلام) ضربت زد، امام به امام حسن و امام حسين(عليهما السّلام) وصیت فرمود:

«أُوصِيكُمَا بِتَقْوَى اللَّهِ وَ أَلَّا تَبْغِيَا الدُّنْيَا وَ إِنْ بَغَتْكُمَا وَ لَا تَأْسَفَا عَلَى شَيْ‏ءٍ مِنْهَا زُوِيَ عَنْكُمَا وَ قُولَا بِالْحَقِّ وَ اعْمَلَا لِلْأَجْرِ وَ كُونَا لِلظَّالِمِ خَصْماً وَ لِلْمَظْلُومِ عَوْناً أُوصِيكُمَا وَ جَمِيعَ وَلَدِي وَ أَهْلِي وَ مَنْ بَلَغَهُ كِتَابِي بِتَقْوَى اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِكُمْ وَ صَلَاحِ ذَاتِ بَيْنِكُمْ... شما را به تقواى الهى سفارش مى‏ نمايم، و اينكه دنيا را مجوييد گرچه دنيا شما را بجويد، و بر آنچه از دنيا از دستتان رفته متأسّف نباشيد. حق بگوييد، و براى ثواب الهى بكوشيد. دشمن ستمگر و يار ستمديده باشيد. شما و همه فرزندان و خاندانم و هر كه اين وصيتم به او مى‏رسد را به تقواى الهى، و نظم در زندگى، و اصلاح بين مردم سفارش مى‏ كنم...» «و کونا للظّالم خصماً و للمظلوم عوناً. و خصم ظالم و یاور مظلوم باشید.»[3]

بنابراین کسانی که پیرو مولای متقیان علی(علیه السلام) و نسل ایشان از ائمه اطهار (علیهم السلام) هستند باید وصیت ایشان را مد نظر داشته و در حد توان عمل کنند که ازجمله این وصیت یاری مظلوم می باشد.

واکنش امام علی بعد از شنیدن خبر درآوردن خلخال از پای زن یهودی

«وَلَقَدْ بَلَغَنِي أَنَّ الرَّجُلَ مِنْهُمْ كَانَ يَدْخُلُ عَلَى المَرْأَةِ المُسْلِمَةِ، وَالاَُْخْرَى المُعَاهَدَةِ فيَنْتَزِعُ حِجْلَهَاوَقُلْبَهَاوَقَلاَئِدَهَا، وَرِعَاثَهَا ما تَمْتَنِعُ مِنْهُ إِلاَّ بِالاسْتِرْجَاعِ وَالاِسْتِرْحَامِ ثُمَّ انْصَرَفُوا وَافِرِينَ مَا نَالَ رَجُلاً مِنْهُمْ كَلْمٌ وَلاَ أُرِيقَ لَهُمْ دَمٌ، فَلَوْ أَنَّ امْرَأً مُسْلِماً مَاتَ مِن بَعْدِ هَذا أَسَفاً مَا كَانَ بِهِ مَلُوماً، بَلْ كَانَ بِهِ عِنْدِي جَدِيراً.4] بمن خبر رسيده است كه مردانى از آن سپاهيان بر زن مسلمان يا غير مسلمان كه معاهده زندگى‏ در جوامع اسلامى او را تامين نموده است، هجوم برده، خلخال از پا و دستبند از دست آنان در آورده‏اند، گردن بندها و گوشواره‏هاى آنان را به يغمابرده‏اند، اين بينوايان در برابر آن غارتگران جز گفتن: انا لله و انا اليه راجعون‏ و سوگند دادن به رحم يا طلب رحم و دلسوزى چاره‏اى نداشته ‏اند. آنگاه‏ سپاهيان خونخوار با دست پر و كامياب برگشته ‏اند، نه زخمى بر يكى از آنان‏ وارد شده و نه خونى از آنان ريخته شده است. اگر پس از چنين حادثه[دلخراش]مردى مسلمان از شدت تاسف بميرد، مورد ملامت نخواهد بود، بلكه مرگ براى انسان مسلمان بجهت تاثر از اين حادثه در نظر من امرى شايسته و با مورد است‏ .»

داشتن روحیه ی غیرت و جوانمردی از عواملی است که انسان را به دفاع از مظلوم وادار می سازد. و چه کسی غیرتمندتر از امام علی علیه السلام: که به پاس فداکاری و دفاع ایشان از پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله وسلم) جبرئیل امین در صحنه ی احد نازل شده و این ندا از آسمان شنیده شد:

«لا سیف الا ذوالفقار و لا فتی الا علی[5] شمشیری نیست مگر ذوالفقار و جوانمردی نیست جز علی»

به امید آن که خداوند عزیز  به همگان توفیق عنایت کند که بتوانند با دست و زبان و اموال، مظلومین و مستضعفین جهان را یاری کنند. والسلام

وآخر دعوانا ان الحمدلله رب العالمین

..............................................

پی نوشت:

[1] تفسیر نمونه، سوره حج، آیه 40

[2] بحار الانوار (مجلسي) ج 72، ص 38، چاپ بيروت. منية المريد (شهيد ثاني) ص 380.

[3] نامه 47، نهج البلاغه.

[4] خطبه 27، نهج البلاغه.

[5] بحار،ج 19، ص 317، روایت 64