بازنشستگی خدا

سوال: برخی با حالت تمسخر می‌گویند: خدا بعد از این‌که یک گروه را فرستاد جهنم و یک گروه را بهشت، چیکار می‌کند!؟ بازنشسته می‌شود!؟

پاسخ: در مورد این سوال لازم است به چند نکته توجه کنیم:
1. یکی از اشتباهات رایجی که در حوزه خداشناسی مطرح است، تشبیه خداوند به انسان است، به این معنا که برخی از انسان‌ها صفات و ویژگی‌های خودشان را به خداوند متعال نسبت می‌دهند، بدون این‌که دقت داشته باشند که برخی از این صفات، اگر همان‌گونه که بر انسان صدق می‌کند، بر خداوند متعال نیز صدق کنند، با ذات خداوند و بی‌نیازی وی هم‌خوانی ندارد؛ به عنوان نمونه اگر شخصی گمان کند که خداوند نیز مانند انسان دارای دست و پاست، خداوند را نیازمند و محتاج دست و پا کرده است که این موضوع با بی‌نیاز بودن حضرت حق در تعارض است.
تصور باز نشستگی برای خداوند متعال، نیز برخواسته از همین نگاه اشتباه است، زیرا این موضوع  سبب تغییر و تحول در ذات باری تعالی می‌شود و هر تغییری برخواسته از نقص است، و خداوند متعال که واجب الوجود و بی‌نیاز محض است، از تغییر و تحول مصون است، به همین خاطر معنا ندارد که تصور شود که خداوند متعال کاری را انجام دهد، سپس آن را رها کرده و بازنشسته شود.

2. دوام فیض که یکی از صفات خداوند است، از لوازم قدرت نامحدود اوست. به این بیان که قدرت خداوند مبدا و منشا ایجاد مخلوقات است. قدرت نامحدود خداوند از صفات ذاتی خداوند محسوب شده و عین ذات متعالی اوست و از آن‌جا که ذات خداوند نامحدود است، صفاتی که عین ذات او هستند نیز نامحدود می‌باشند. پس قدرت خداوند نامحدود است و طبعا فیض و رحمت و عطایای او هم نامتناهی خواهند بود. چون لازمه قدرت نامحدود، فیض و رحمت نامحدود است.[1]

3. روایات رسیده از معصومین(علیهم‌السلام) نیز به دوام فیض الهی اشاره دارند و این‌که بعد از این انسان‌ها، انسان‌های دیگری خواهد آمد؛ ما به عنوان نمونه به دو روایت در این زمینه اشاره می‌کنیم:
1. امام باقر(علیه‌السلام)  خطاب به یاران خویش می‌فرماید: «شايد عقيده شما اين باشد كه چون روز قيامت شد و خدا بدن‏‌هاى اهل بهشت را با روح‌شان به بهشت برد و بدن‌هاى دوزخيان را با روح‌شان در آتش برد، ديگر كسى نيست كه در زمين او را ستایش کند؟ به خدا قسم، خداوند متعال مخلوقات دیگر را ... می‌آفریند که او را بپرستند و عبادتش کنند...»[2] ‏
2. امام صادق(علیه‌السلام) نیز در تبیین آیه «أَ فَعَيينا بِالْخَلْقِ الْأَوَّلِ بَلْ هُمْ في‏ لَبْسٍ مِنْ خَلْقٍ جَديد [ق/15] آيا ما از آفرينش نخستين عاجز مانديم!؟ ولى آن‌ها (با اين همه دلايل روشن) باز در آفرينش جديد ترديد دارند!» می‌فرمایند: «تأویل آیه این است که خداوند(عزوجل) چون این عالم را نابود کرد و گروهی را به بهشت و گروهی دیگر را به دوزخ برد، عالمی را غیر از این عالم، خلق می‌کند و خلقت جدیدی می‌آفریند...»[3]

4. قرآن کریم بیان می‌کند که خداوند متعال همیشه مشغول خلقت جدید و تغییر و تبدل در آسمان و زمین است، لذا خلقت منحصر در انسان نیست که اگر انسانی وجود نداشته باشد، بگوییم خداوند متعال بیکار شده است؛ قرآن در این باره می‌فرماید: «یَسْئَلُهُ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ کُلَّ یَوْمٍ هُوَ فِی شَأْن[الرحمن/29] هر آن‌که در آسمان‏‌ها و زمین است، از او تقاضا دارد، و او در هر روز در کارى نو مشغول است».

پس بر اساس مطالبی که بیان شد، به این نکته نتیجه می‌رسیم که بازنشستگی برای خداوند متعال معنایی ندارد و حضرت حق بعد از برپایی قیامت و رسیدگی به اعمال بندگان، دوباره خلق جدیدی را می‌آفریند.

_________________________________________________
پی‌نوشت
[1]. نهایه الحکمه، علامه طباطبایی، با تعلیقه استاد فیاضی، مركز انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی( ره)، 1386، ج۴، ص۱۲۵۳.
[2]. الخصال، شیخ صدوق، جامعه مدرسين‏، 1362 ش‏، ج‏2، ص359.
[3]. التوحيد، شیخ صدوق، جامعه مدرسين‏، 1398 ق‏، ص277.