عزاداری برای حضرت امام حسین (علیه السلام) در بین شیعه و سنی، امری مرسوم بوده است. یکی از جلوه‌های عزاداری پیاده روی در روز اربعین است که مورد سفارش روایات بوده و تاریخ نیز گواه بر آن است.
در بین اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله)، محبت به امام حسین (علیه السلام)، صبغه و رنگ و بوی دیگری در میان مسلمانان عالم دارد. همه مسلمانان به جز نواصب، در ابراز علاقه به آستان مقدس حضرت از یکدیگر پیشی می‌گیرند و یکی از عرصه‌های نمایش این ارادت، پیاده روی اربعین است. نه تنها اهل تسنن، بلکه همان‌گونه که در سال‌های اخیر شاهد بودیم پیروان خیلی از مذاهب دیگر نیز به هر شکلی شده سعی دارند خود را به اربعین برسانند. پیامبر رحمت (صلی الله علیه و آله) در شرائط مختلفی از امام حسین (علیه السلام) یاد می‌کرد، مانند اینکه دستِ امام حسن و امام حسین(علیهما السلام) را گرفتند و فرمودند: «هرکس من و این دو و پدر و مادرِ این دو را دوست بدارد، در بهشت، همراه من و هم‌درجۀ من خواهد بود.»[1] و این خود عاملی برای وحدت بین همه مسلمانان است.
عزاداری برای امام حسین در بین علمای اهل سنت
نکته اول که باید دقت داشت اینکه بسیاری از علمای اهل سنت وقایع کربلا را نقل کرده‌اند، مانند ابن الجوزی که در کتابش وقایع و حوادثی که در روز عاشورا اتفاق افتاده است را به صورت روضه نقل کرده است.[2]
برخی نیز در آن مصائب گریه کرده‌اند. از باب نمونه، مردم دمشق در روز عاشورا از سبط بن الجوزی درخواست کردند که بالای منبر برود و برای آن‌ها از چگونگی شهادت امام حسین (علیه السلام) سخن بگوید. او پذیرفت. سپس بالای منبر رفت و بعد از سکوت طولانی دستمال خویش بر صورت نهاد و گریه شدیدی سر داد و درحالی‌که می‌گریست دو بیت شعری را خواند که مضمونش چنین است:
«وای به حال کسی که در قیامت شفیعش دشمن او باشد؛ سرانجام در روز قیامت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) وارد محشر می‌شود در حالی‌که پیراهن او به خون حسین آغشته است.» سپس از منبر پائین آمد و اشک ریزان به خانه خویش رفت.[3]
رفتن به زیارت
یکی از مواردی که وهابیت به شدت در مقابل آن موضع‌گیری می‌کند بحث رفتن به زیارت است؛ آن هم در حالی‌که علمای اهل سنت، رفتن به زیارت را جائز می‌دانند. به چند نمونه اشاره می‌شود.
در منابع معتبر اهل سنت آمده است که عایشه به زیارت قبر برادرش عبدالرحمن می‌رفت. ابن ابی ملیکه می‌گوید: روزی عایشه را دیدم که برای زیارت قبور از خانه خارج شد. به او گفتم که مگر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) از زیارت قبور نهی نکرده است؟ گفت: آری! ولی پس از آن، دستور به زیارت قبور داد.[4] البانی، محدث بزرگ وهابیت، سند این روایت را تأیید کرده است. حتی بر اساس همین روایات، مشروعیت زیارت قبور را تجویز کرده است.[5] ابن قدامه (م 620) از فقهای حنبلی مذهب، مسافرت برای زیارت قبور و مشاهد را جایز دانسته است. دلیلی که ابن قدامه بیان می‌کند، این است که پیامبر (صلی الله علیه و آله) پیاده یا سواره به قبا می‌آمدند و قبور را زیارت می‌کردند و می‌فرمودند: «به زیارت قبور بیایید؛ چرا که شما را به یاد آخرت می‌اندازد.»[6] نکته قابل توجه اینکه در این روایت به پیاده رفتن پیامبر نیز اشاره شده است که حضرت گاهی پیاده به زیارت می‌رفت.
حصنی دمشقی (از علمای قرن نهم هجری) می‌نویسد: زیارت قبر منور پیامبر (صلی الله علیه و آله) سنتی رایج بین مسلمانان بوده و همواره مردم در هر زمان، از نقاط مختلف، قبر شریف حضرت ابراهیم و حضرت موسی (علیهما السلام) را زیارت می‌کردند.[7] پس رفتن به زیارت اهل قبور، یک امر مسلم و رایجی بین مسلمانان بوده است. چگونه زیارت اهل قبور جائز باشد ولی زیارت نور چشم پیامبر، امام حسین (علیه السلام) جائز نباشد!؟ پیامبر فرمود: «هر کس من را بعد از وفاتم زیارت کند، مانند کسی است که من را در حال حیات زیات کرده است»[8] بعد فرمودند: حسین از من است و من از حسینم.[9]
در قرآن کریم نیز کلمه «رِجالاً؛ پیاده» آمده است؛ آنجا که مردم را تشویق به حج می‌کند: «وَ أَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجالاً وَ عَلى كُلِّ ضامِرٍ يَأْتينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَميقٍ؛[10] و در ميان مردم به (اداء مناسك) حج اعلام كن تا مردم پياده و سواره بر شتران لاغر اندام تيز رو از هر راه دور به سوى تو جمع آيند.» در این آیه، مقدم شدن پیاده بر سواره نشانه افضلیت آن است، که باید با این دو صفت(پیاده یا سواره) نزد حضرت ابراهیم بیایند.[11] پس طبق آیه کریمه، پیاده حرکت کردن برای جمع شدن دور حضرت ابراهیم برای انجام حج، مورد تائید قرآن کریم واقع شده است و این یک امر مسلم قرآنی است. همچنین از این آیه معلوم می‌شود که انجام حج باید حول محور ولی خدا انجام گیرد.
پیاده روی برای زیارت امام حسین (علیه السلام)
در روایات به خصوص در مورد پیاده رفتن به زیارت تاکید شده است که به یک نمونه اشاره می‌شود.
امام صادق (علیه السلام) فرمود: «مَنْ أَتَی الْحُسَینَ(علیه السلام) مَاشِیاً کتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکلِّ خُطْوَةٍ أَلْفَ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْهُ أَلْفَ سَیئَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ أَلْفَ دَرَجَةٍ فَإِذَا أَتَیتَ الْفُرَاتَ فَاغْتَسِلْ وَ عَلِّقْ نَعْلَیک وَ امْشِ حَافِیاً وَ امْشِ مَشْی الْعَبْدِ الذَّلِیلِ فَإِذَا أَتَیتَ بَابَ الْحَیرِ فَکبِّرِ اللَّهَ أَرْبَعاً؛[12] هر کسی پیاده به زیارت قبر حسین(علیه السلام) برود، خداوند برای هر قدمی هزار حسنه نوشته و هزار گناه از او پاک می‌کند و رتبه‌اش هزار درجه بالا می‌رود. پس هرگاه به فرات رسیدی، غسل کن و کفش هایت را درآور و پابرهنه راه برو؛ به مانند عبد ذلیل راه برو؛ پس وقتی به درب حَرَم رسیدی، چهار بار تکبیر بگو و کمی راه برو و دوباره چهار بار تکبیر بگو.»
نتیجه اینکه: اصل زیارت و عزاداری در بین مسلمانان امری رایج بوده است؛ حتی اهل سنت برای علمای خودشان عزاداری می‌کرده‌اند.[13] از طرفی پیاده رفتن به زیارت را نیز از برخی روایات و حتی از اشاره آیه قرآن می توان استفاده کرد.
پی نوشت
[1]. مسند احمد، ج2، ص18.
[2]. التبصیره، ج 2، ص5-17.
[3]. البدایه و النهایه، ابن کثیر، ج13، ص227.
[4]. سنن ابن ماجه، ج2، ص511.
[5]. المنهج السلفی عند الشیخ ناصر الدین البانی، ص31-31.
[6]. المغنى، ج 2، ص 104.
[7]. دفع الشبه، ص 181 و 182.
[8]. وفاء الوفا، ج4، ص1347.
[9]. مصنف ابن ابی شیبه، ج6، ص380.
[10]. سوره حج، آیه27.
[11]. مفاتیح الغیب، ج23، ص220.
[12]. کامل الزیارات، ص255.
[13]. عزاداری در تشییع جنازه احمد بن حنبل، «االبدایه و النهایه، ابن کثیر، ج 10 ص 342؛ همچنین عزاداری مردم هنگام مرگ ابن تیمیه، «الاعلام العلیه فی مناقب ابن تیمیه، ص617.»
موضوع امام حسین «علیه السلام» از موضوعاتی است که در بین تمام مسلمانان از حساسیت خاصی برخوردار است. بنابر گزارش‌های تاریخی شیعه و اهل سنت، پیامبر (صلی الله علیه و آله) هنگام تولد امام حسین (علیه السلام) از شهادتش خبر داد و از همان ابتدا به دوست داشتن او سفارش می‌کرد و همین باعث شده که مردم از هر سوی به سمت امام حسین (علیه السلام) حرکت کنند. از طرفی سفارش اهل بیت (علیهم السلام) به زیارت اربعین باعث شد که مردم به این شکل با تجمع میلیونی حادثه‌ای جهانی را خلق کنند.