عقلانیت در خدا شناسی

برخی از افراد بیان می کنند که خدا را پیامبران اثبات می کنند در صورتی که اثبات وجود پیامبر منوط بر اثبات وجود خدا قبل از آن می باشد. در پاسخ به چنین افرادی بیان می کنیم:
اثبات وجود خدا مقدم بر اثبات وجود پیامبر است، به این صورت که در سیر اعتقادی، انسان اول وجود خدا را برای خود اثبات می نماید بر این که خدایی وجود دارد. برای اثبات وجود خدا و خداشناسی نیز ادله ای فراوان وجود دارد که برخی از آن ها براساس فطرت تبیین شده است و برخی از آن ها ریشه عقلی و استدلالی دارد.
برای اثبات وجود خدا در مرحله اول نمی توان از منابع روایی و نقلی دین استفاده کرد؛ زیرا دراین صورت مشکل دور پیش می آید، به این صورت که برای اثبات خدا باید از نقل پیامبر و منابع دینی استفاده کرد و برای اثبات نبوت باید از وجود خدا استفاده کرد. این  دور نیز باطل است.[1]
به همین خاطر ما ابتدا وجود خدا را به وسیله عقل اثبات می نماییم سپس از همین راه ضرورت وجود پیامبر را اثبات می نماییم، بعد از آن نیز مصداق پیامبر را به وسیله معجزه توسط مدعی نبوت می شناسیم.
مردم زمان پیامبر(ص) با درخواست معجزه و مشاهدات عینی معجزات پیامبر اکرم(ص) به او ایمان آوردند و در کنار آن معجزات، پیامبر اکرم(ص) قرآن را به عنوان معجزه جاوید اسلام معرفی نمود و از دیگران تقاضا نمود که اگر می توانید مثل قرآن کریم ارائه کنید از طرف دیگر چون رسالت پیامبر اکرم(ص) جاودان و همیشگی است معجزه آن حضرت هم ماندنی و همیشگی است.[2]
در نتیجه مبحث نبوت آرمیده بر یقین به وجود خدایی عادل و حكیم است؛  لذا توحید و صفات الهی، مانند عدل و حكمت، در اثبات نبوت مفروغ‌عنه به حساب می آیند؛ چون آن ها را باید قبل از اثبات نبوت با عقل اثبات نمود.

جایگاه ادله نقلی در اثبات خدا
با توجه به مطالب یاد شده می توان گفت که جایگاه ادله عقلی، پیشینی می باشد، ادله نقلی نیز بعد از اثبات خدا و رسول می توانند جزئیات و زوایای پنهان الهی و دین را اثبات نمایند که به وضوح روشن می شوند که جایگاه این ادله پسینی می باشد.

در نتیجه در نگاهی دقیق تر می توان گفت: هر یک از ادله عقلی و نقلی جایگاه خاص خود را دارند و در سیر خداشناسی نباید دچار اشتباه بشویم و باید هر یک از براهین را در جایگاه خود استفاده نماییم.

پی نوشت
[1] براهین اثبات وجود خدا، ص43.
[2] آموزش عقائد، ص32.