بسیاری از آموزه‌های تحریف نشده ادیان توحیدی، بر اساس فطرت خدادادی انسان‌ها تشریع شده‌اند؛ بنابراین بسیاری از آن آموزه‌ها بین ادیان مشترک است. پس هرگز اسلام که آخرین و کامل‌ترین دین است، از پیروان دین قبل، گرفته نشده است.
بیشتر آموزه‌هایی که در دین اسلام وجود دارد، مطابق با فطرت خدادادی انسان‌هاست.[1] بر این اساس برخی از آن آموزه‌ها، در ادیان مختلف، مشترک است؛ علاوه بر اینکه از ابتدای آفرینش حضرت آدم، در روی کره خاکی، خداوند متعال دین را با عنوان «اسلام» معرفی کرده است[2] و در ادامه با زبان تهدید فرموده است: «وَمَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلَامِ دِينًا فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ»؛[3] «و هر کس جز اسلام (و تسلیم در برابر فرمان حق،) آیینی برای خود انتخاب کند، از او پذیرفته نخواهد شد و او در آخرت، از زیانکاران است».
هرچند در حال حاضر کلمه «اسلام»، عنوان دینی شده که در مقابل دین یهود و مسیحیت و... قرار گرفته است؛ ولی اصل آن، به معنای تسلیم در برابر فرمان حق است.[4]
پس «اسلام» در همه ادیان توحیدی از ابتدای آفرینش، روش همه انبیای الهی بوده است؛ تنها نکته‌ای که قابل اشاره است اینکه: هر چه از ابتدای خلقت می‌گذشت، با آمدن پیامبر جدیدتری، دین نیز کامل‌تر می‌شد، تا اینکه در غدیر خم، خدا آن را تکمیل کرد.[5]
مشترکات بین ادیان ابراهیمی
همه آموزه‌های ادیان الهی همسو و در طول هم قرار دارند، بنابراین در بسیاری از آموزه‌ها، با هم مشترک و هدف واحدی را دنبال می‌کنند. از طرفی همه انبیای الهی، معصوم بوده و برای هدایت انسان‌ها به سوی سعادت دنیا و آخرت فرستاده شده‌اند، تنها تفاوت بین ادیان، کامل‌تر شدن دین به مرور زمان است، پس اختلافاتی که بین ادیان دیده می‌شود، در اثر تحریف مغرضان و شیاطین جن و انس است.
چند مورد از اشتراکات ادیان توحیدی
قرآن کریم، گاه برای دعوت به سوی توحید و حق باوری، از اعتقادات مشترک بهره می‌گیرد؛[6] زیرا آموزه‌های مشترک بهترین وسیله برای نزدیکی دو دین به یکدیگر است.
1. اعتقاد به مبدأ
نخستین اصل مشترک بین همه ادیان توحیدی، اعتقاد به مبدا و وجود خداست؛ هر چند درباره خدا و صفات او، انحرافاتی در ادیان غیر از اسلام وجود دارد؛ ولی اصل باور به خدا در همه آنها مشترک است و قرآن کریم، با صراحت کامل اشتراک این باور را گوشزد می‌کند. «وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ إِلاَّ نُوحي إِلَيْهِ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ أَنَا فَاعْبُدُونِ»؛[7] «ما پیش از تو هیچ پیامبری را نفرستادیم مگر اینکه به او وحی کردیم: معبودی جز من نیست؛ پس تنها مرا پرستش کنید».
2. اعتقاد به معاد
اعتقاد به معاد نیز از باورهایی است که در همه ادیان توحیدی، از جایگاه خاصی در فطرت انسان برخوردار است؛ علاوه بر اینکه در این باور، بین ادیان توحیدی اختلاف خاصی وجود ندارد: «إِنَّ اللّهَ اشْتَرَي مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الجَنَّةَ... وَعْدًا عَلَيْهِ حَقًّا فِي التَّوْرَاةِ وَالإِنجِيلِ وَالْقُرْآنِ»؛[8] «خداوند از مؤمنان، جانها و اموالشان را خریداری کرده، که (در برابرش) بهشت برای آنان باشد... این وعده حقّی است بر او، که در تورات و انجیل و قرآن ذکر فرموده است».
3. اعتقاد به منجی
یکی از نمونه‌های این اشتراک بین ادیان، اعتقاد به منجی است که در آخرالزمان خواهد آمد، هر چند در مصداق و خصوصیات و چگونگی آمدنش، اختلاف زیادی وجود دارد، ولی به طور کلی اعتقاد به منجی، در همه اديان آسماني وجود دارد و همه اديان معترف‌اند كه موعود آخرالزمان از طرف خداوند مأمور به نجات مردم از هر گونه ظلم و ستم می‌شود.[9] از ظاهر برخی از آیات نیز، این کلیت استفاده می‌شود.[10]
در انجیل لوقا اینطور فطرت بیان شده است که «کمرهای خود را بسته و چراغ‌های خود را افروخته نگه دارید(هر لحظه آماده باشید). شما مانند کسانی باشید که انتظار آقای خود را می‌کشند تا هر وقت که بیاید و درب را بکوبد (بی‌درنگ) برای او در را باز کنید.»[11]
بنابراین به علت فطری بودن آموزه‌های دین، مشترکاتی بین فطرت انسان و تمام ادیان توحیدی وجود دارد؛ ولی این دلیل نمی‌شود، که بگوییم، اساس دین اسلام برگرفته از دین قبل یا ساخته و پرداخته پیروان دین‌های قبل است.
پی نوشت:
[1]. سوره روم، آیه30.
[2]. سوره آل عمران، آیه19.
[3]. سوره آل عمران، آیه85.
[4]. طباطبائی، محمد حسین، الميزان، انتشارات اسماعیلیان، ج1، ص301.
[5]. سوره مائده، آیه3.
[6]. آل عمران آیه64.
[7]. سوره انبیاء، آیه25.
[8]. سوره توبه، آیه111.
[9]. مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه بزرگ اسلامی، زیر نظر موسوی بجنوردی، سید کاظم، ج1، ص102.
[10]. سوره انبیاء، آیه105.
[11]. سلیمیان، خدامراد، فرهنگ نامه مهدویت، بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود، ج1، ص427.