منظور از تقوای الهی چیست؟

پرسش: منظور از تقوای الهی چیست؟

«تقواي الهي پيشه كنيد»، به صورت کلی یعنی حریم و حقوق الهی را رعایت کنید. نسبت به خدا شرک نورزید و دستوراتش را اطاعت کنید. و نسبت به دیگران هم حقوق آنها را ادا کنید همان طور که دوست دارید حقوق شما را ادا کنند.
براي تحصيل تقوي ابتدا لازم است با خود تقوي و حقيقت آن آشنا شويم. اين آشنايي، كمك شاياني به ما در جهت پيدا نمودن راه و روش تحصيل آن خواهد نمود.
تعريف تقوي:
براي تعريف تقوي و آشنايي با حقيقت آن توجه به نكات زير لازم است:
1. تقوي از ماده «وقي - يقي» به معني نگهداشت و حفظ است. در مفردات قرآن آمده «الوقايه حفظ الشيء مما يؤذيه و يضره» وقايه به معني حفظ چيزي است از آن چه باعث آزار او مي شود و به او زيان مي رساند. (مفردات راغب، ماده وقي، ص 881)
2. به لحاظ اخلاقي تقوي يك صفت نهادينه شده نفساني و به تعبير علماي اخلاق، يك ملكه راسخه دروني و به تعبيري امروزي يك مهارت است. ملكه و مهارت، حالت دروني و رواني اي است كه باعث مي شود عمل خارجي به راحتي، روان و بدون زحمت از انسان صادر گردد.
3. كاربرد اين مهارت در صراط مستقيم اطاعت و بندگي حق تعالي آشكار مي شود و كاركرد مثبت آن در مسير قرب الهي نمود پيدا خواهد كرد. به تعبير برخي از عالمان اخلاقي اين صفت باعث مي شود كه انسان تحاشي كند؛ يعني خود را از منطقه گناه به حاشيه ببرد و حفظ نمايد. ( مراحل اخلاق در قرآن، جوادي آملي، ج 11، ص 206)
4. نوعي ترس نيز در معناي تقوي لحاظ شده است و آن ترس از خروج از مسير بندگي و اطاعت حق است. انسان متقي پيوسته از اين كه از مسير خدا خارج شود هراس دارد؛ زيرا او كه عاشق كمال و قرب الهي است در اين صورت خود را خسارت زده و زيان ديده خواهد يافت.
با توجه به نكات فوق الذكر اكنون قادر خواهيم بود كه با حقيقت تقوي، در يك تعريف نسبتاً دقيق آشنا شويم.
«تقوي» مهارت و ملكه دروني اي است كه به انسان كمك مي كند تا همواره در جاده مستقيم اطاعت و قرب الهي ثابت قدم بماند؛ به وظايف ديني خود عمل كند و خويش را از خطر انحراف و ترس از گمراهي برهاند. مصاديق تقوا در انجام واجبات و ترك گناهان است.
روش تحصيل تقوا:
عوامل حصول ملكه تقوي و تحكيم آن عبارت است از:
1. تقويت باور ديني (ايمان):
بر طالب تقوي و قرب الهي فرض است كه باور ديني و ايمان خويش را به خداي متعال و حقانيت بعثت انبياء و دين الهي و كتاب آسماني از طريق مطالعه و تفكر در حوزه هاي معرفتي و بينش ديني تقويت نمايد. رعايت تقوا عملي است كه برخاسته از ايمان انسان است و آدمي تا ايمان قوي و شناخت شفافي نسبت به حقايق هستي و اعتقادات ديني نداشته باشد، ضامن اجرايي نخواهد داشت. حوزه هاي معرفت ديني عبارتند از: خداشناسي، خودشناسي، معادشناسي، فلسفه دين و جهان شناسي.
2. دين آشنايي:
ديگر از لوازم اين راه، آشنايي با حلال و حرام الهي است. بر طالب تقوي لازم است كه با احكام اخلاقي و عملي دين از طريق مطالعه و تحصيل كتب اخلاقي و رساله هاي عمليه آشنا باشد و راه عملي اطاعت خداي متعال را بداند و از بايدها و نبايدهاي اين مسير اطلاع كافي داشته باشد. به خصوص شناختن گناهان و پي‌آمدهاي سوء دنيوي و اخروي آن، نقش و تأثير بسيار سازنده‌اي در حصول تقوي و تحكيم آن در انسان مؤمن دارد.
3. تمرين و ممارست:
حصول هر مهارتي نياز به تمرين، ممارست، مداومت و ايستادگي دارد. براي طالب تقوي نيز لازم است كه در اين مسير از هر طريقي كه ممكن است، به تدريج، عادت هاي بد خود را ترك و آنها را تبديل به عادت هاي مثبت نمايد. تمرين عملي و عادت نمودن به ترك گناهان و انجام واجبات الهي به تدريج زمينه حصول ملكه تقوي را در نفس آدمي فراهم خواهد آورد.
4. تلاوت قرآن كريم:
از مداومت در تلاوت قرآن كريم همراه با تدبر در آيات الهي و فهم هدايت هاي قرآني نبايد غفلت نمود. قرائت و تلاوت پيوسته اين كتاب مقدس، همراه با فهم معاني آن، به تدريج تأثير بسيار سازنده اي در تقويت و تحكيم ايمان و عمل خواهد داشت.
5. شركت در مجالس و محافل مذهبي، همراهي مؤمنان، همنشيني با عالمان رباني، مطالعه سيره عملي رهبران معصوم (عليه السلام)، امامان هدايت و اسوه هاي تقوا و همچنين مطالعه زندگي و سيره عملي عالمان وارسته, اهل تقوي و سلوك، همچنين سرگذشت گناهكاران و سرانجام منحرفان از راه خدا و تقوي همگي راه هايي هستند كه به تقويت بعد معنوي انسان خواهد انجاميد.
6. شيطان شناسي:
شناختن شيطان، حيله ها و وسوسه هايي كه براي اهل تقوي دارد و دام هايي كه در راه خدا گسترده است، ضرورتي است كه نبايد از آن غافل ماند.
رعايت رضايت الهي و دوري از گناهان و مقدم داشتن خواست خدا بر هواهاي نفساني در همه امور، از مصاديق تقوا محسوب مي شود.
جهت اطلاع بيشتر ر.ك:
- اخلاق در قرآن، ج 11.
- كيفر گناه، رسول محلاتي.
- گناه شناسي، محسن قرائتي.
- گناهان كبيره، شهيد دستغيب.

غلامرضا کاویان - خرداد94

برگرفته شده از سایت پرسش و پاسخ نهاد رهبری.