معجزه یکی از شواهد و اسناد اثباتی برای صدق نبوت پیامبران الهی در مقابل درخواست منکران است. منابع اسلامی از تعداد زیادی معجزات و کارهای خارق العاده پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله یاد نموده که نشان می دهد ماهیت و جنس معجزات پیامبر با یکدیگر متفاوت است.
شبکه های معاند اسلام و شیعه با استناد به گفتار برخی عالمان شیعه، مبنی بر تعداد ۴۰۰۰ معجزه برای رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله، تلاش می‌کنند تا این تعداد معجزه را دروغ و آن را از خرافات و داستان سرائی‌های شیعه بشمارند. آنچه از این شبهه به ذهن متبادر می شود دو سؤال است: ماهیت معجزات پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله چیست؟ تعداد معجزاتی که از پیامبر صلی الله علیه و آله در منابع قرآنی، روایی، تاریخی، صادر شده چه مقدار است؟
پاسخ به این سؤالات را تحت دو عنوان مورد بحث و بررسی قرار می دهیم:
یک. ماهیت معجزات پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله
معجزه، هر کار خارق العاده‌ای است که به اتّکای قدرت خداوند و برای اثبات مقامی الهی (نبوّت یا امامت) و بر خلاف قوانین عادی و جاری طبیعت انجام می‌گیرد[1] و همراه با تحدّی و عدم مغلوب شدن و نیز مطابق مدعای مدّعی نبوّت اقامه می‌گردد.[2]
جنس و ماهیت معجزات پیامبر مختلف بوده است: جنس برخی معجزات با تحدی و درخواست منکران همراه بوده است؛ مانند قرآن؛[3] شق القمر؛[4] شهادت حیوانات و نباتات به رسالت حضرت[5] تسبیح سنگ ریزه ها در دست حضرت[6] و... که برخی برای اثبات نبوت نبوده و از جنس کرامت بوده است. چنان که سفر معراج، وحشت انداختن در دل کافران، یاری شدن با سپاه غیبی و باد در جنگ ها، فزونی بخشیدن به غذا، چاق و پر شیر شدن گوسفند به دعای حضرت، شفای امراض، اخبار از غیب، خبر دادن از ضمیر افراد، خبر دادن از گمشدگان، آگاهی به زبان و حالات حیوانات و ...[7] بخشی از این کراماتی است که به عنوان معجزات حضرت در منابع ثبت و ضبط شده است.
جنس پاره ای از کارهای خارق العاده پیامبر نیز پیش از بعثت و زمینه ای برای ایجاد آمادگی دوران بعثت بوده که به نام «ارهاص» مشهورند:[8] مانند: خشک شدن دریای ساوه، فرو ریختن سقف ایوان کسری، حرکت ابر بالای سر حضرت برای سایه افکندن بر ایشان و ... .[9]
بنابر این مراد از معجزات پیامبر که در منابع قرآنی، تفسیری، روایی و سیره نویسی از آنها یاد شده، مجموعه کارهای خارق العاده‌ای است که برخی با تحدی و به درخواست منکران همراه بوده و بعضی دیگر بدون تحدی و بیشتر جنبه کرامتی داشته است؛ سیره نویسان مجموع این کارهای خارج از قوانین عادی و جاری طبیعت را به نام معجزات النبی ثبت نموده اند.
دو. تعداد معجزات پیامبر صلی الله علیه و آله
پیامبر علاوه بر قرآن مجید معجزات فراوانی داشته که منابع، بیش از ۳۰۰۰ مورد از این معجزات و کرامات را ثبت کرده اند.[10] ابن شهر آشوب (م 588ق) از 4440 معجزه حضرت یاد نموده و می گوید: 3000 از این تعداد در منابع آمده است.[11] ثبت این تعداد از معجزات از بافته ها و خرافات شیعه نبوده، بلکه تعداد زیادی از این معجزات در منابع اهل سنت آمده و آثار متنوعی با موضوع معجزات محمد نیز از سوی آنها تألیف شده است. چنان که ابن جوزی (م 592ق) فقیه و تاریخ نگار حنبلی، از منابعی یاد می‌کند که بالغ بر ۱۰۰۰ معجزه را برای پیامبر(ص) آورده‌اند.[12] بیهقی و ابونعیم اصفهانی هر کدام در کتاب دلائل النبوة خود، از معجزات زیادی از پیامبر یاد نموده اند.
برای اطلاع بیشتر از تعداد و ماهیت معجزات پیامبر می توان به کتاب معجزات النبی ابن کثیر دمشقی؛ شرف النبی واعظ خرگوشی و بحار الانوار علامه مجلسی رجوع کرد.[13]
از جمع بندی سخنان نتیجه‌گیری می شود، ماهیت معجزات پیامبر مختلف است: برخی با تحدی و به درخواست منکران، برخی بدون تحدی و پاره ای نیز قبل از بعثت از سوی پیامبر انجام گرفته است. مجموع این کارهای خارق العاده به معجزات پیامبر مشهور و تعداد زیادی از آنها در منابع اسلامی بازتاب داده شده‌اند. برخی مورخان مانند ابن کثیر، اخلاق و سیره نبوی را نیز به عنوان معجزات معنوی یاد نموده اند.
پی نوشت:
1. شیخ مفید، النکت الاعتقادیة، ص 35؛ مجلسى، بحارالانوار، ج 17، ص 222.
2. همان، النکت الاعتقادیة، ص 35.
3. بقره(2): 23 - 24.
4. طبرسی، ترجمه مجمع البیان، ج 24، ص 9 - 10.
5. صبحی صالح، نهج البلاغه، خطبه 192، ص 302.
6. همان، بحار الانوار، ج 17، ص 337 - 338 - 379.
7. مصطفی کریمی، معجزات و کرامات پیامبر اعظم(ص)، معرفت 1385، ش 108.
8. علّامه حلّى، کشف المراد فى شرح تجریدالاعتقاد، ص 352.
9. حلی، همان؛ حمیرى، قرب الاسناد، ص 324.
10. کاشفی، راهنما شناسی، دفتر نشر معارف، ص 72.
11. ابن شهر آشوب، المناقب، ج 1، ص 144.
12. ابن جوزی، المنتظم، ج 15، ص 129.
13. همان، بحار الانوار، ج 17، از ص: 159 تا آخر کتاب و ج 18 از اول کتاب تا ص 146 مراجعه فرمائید.