گزارش مربوط به محبت مسلمانان به ابوبکر، به صورت تقطیع‌شده ارائه می‌شود و حتی به همین مقدار نمی‌تواند حق بودن خلافت او را ثابت کند؛ زیرا گاهی محبت، ریشه در گمراهی و وسوسه‌های شیطانی دارد.
عالمان شیعه همگی بر اعتبار کتاب «سلیم‌بن‌قیس‌هلالی» به‌عنوان یکی از منابع کهن حدیثی مهر تأیید زده‌اند.[1] سلیم از یاران با وفای امیرالمؤمنین علیه‌السلام بود که دارای تألیفات متعدد بود، ولی یک کتاب از او برجای مانده است. سلیم نیز مانند دیگر شیعیان امیرالمؤمنین علیه‌السلام مورد خشم و غضب ناجوانمردانه بنی‌امیه قرار گرفت، اما توانست خود را نجات دهد و کتاب مشهورش را به شیعیان برساند. موضوع این کتاب، جریانات مهم سیاسی مربوط به دوران پایانی زندگی خاتم الانبیاء صلی‌الله‌علیه‌وآله است که در آن، حوادث غصب خلافت امیرالمؤمنین علیه‌السلام نیز گزارش شده است.
دشمنان اهل‌بیت علیهم‌السلام مانند دیگر منابع حدیثی شیعه، از کتاب سلیم‌بن‌قیس نیز به شدت انتقاد می‌کنند؛ زیرا واقعیات تاریخی پیرامون بانیان سقیفه و ظلم خلفای خودخوانده به اهل‌بیت علیهم‌السلام را افشا کرده است. با این حال، از غفلت مخاطب استفاده کرده و می‌خواهند مسیر انحرافی خود را توجیه کنند.
در کتاب سلیم‌بن‌قیس هلالی از زبان امیرالمؤمنین علیه‌السلام نسبت به جریان بیعت اکثریت مسلمانان با ابوبکر چنین گزارش شده: «فَإِنَّ الْأُمَّةَ قَدْ أُشْرِبَتْ قُلُوبُهُمْ حُبَّهُ»؛[2] «بی‌تردید قلب و جان امت مسلمان مملو از محبت و دوستی به ابوبکر بود». طرفداران ابوبکر با ارائه این گزارش، از ناآگاهی مخاطب سوء استفاده می‌کنند تا نشان دهند در منابع شیعی نیز به حقانیت خلافت ابوبکر تصریح شده است.
در پاسخ به دو نکته اشاره می‌شود:
الف- این گزارش ناقص است و به طور کامل ارائه نشده است. با مراجعه به کتاب سلیم مشخص می‌شود که منظور امیرالمؤمنین علیه‌السلام از این جمله، دقیقا بر خلاف برداشت طرفداران ابوبکر می‌باشد؛ «فَإِنَّ الْأُمَّةَ قَدْ أُشْرِبَتْ قُلُوبُهُمْ حُبَّهُ كَمَا أُشْرِبَتْ قُلُوبُ بَنِي إِسْرَائِيلَ حُبَّ الْعِجْلِ»؛[3] «بی‌تردید قلب و جان امت مسلمان مملو از محبت و دوستی به ابوبکر بود، همانگونه که جان و دل بنی‌اسرائیل از محبت گوساله سامری پر شده بود».
اشاره امیرالمؤمنین علیه‌السلام به فرمایش خاتم الانبیاء صلی‌الله‌علیه‌وآله است که مسلمانان را نسبت به وقوع فتنه‌ها هشدار دادند، به‌ویژه فتنه‌ای که در بنی‌اسرائیل واقع شد. این حدیث در منابع معتبر شیعه[4] و اهل‌تسنن[5] نقل شده است. بنابراین محبت امت مسلمان به ابوبکر، ناشی از انحراف بود.
ب- حتی اگر فرض کنیم که در کتاب سلیم فقط همین یک جمله بود که مضمون آن محبت امت مسلمان به ابوبکر است، همچنان دلالت بر حقانیت و صحیح بودن محبت مردم به او و تایید خلافت ابوبکر از سوی خداوند ندارد؛ زیرا در چندین آیه از قرآن[6] تصریح شده که گاهی شیطان با زینت دادن یک چیز، باعث محبت دروغین مردم به آن می‌شود.[7]
بنابراین آنچه در مسئله خلافت و جانشینی پیامبر معظم اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله اهمیت دارد، اشاره اختصاصی به حقانیت جانشین است و دیدگاه و علاقه مردم در این رابطه هیچ ارزش و اعتباری ندارد. از این‌رو شیعیان با پیروی از نظریه انتصاب، فقط امیرالمؤمنین علیه‌السلام را جانشین بلافصل پیغمبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌دانند که از سوی خداوند تعیین گردید.
پی‌نوشت:
[1]. حر عاملی، حسن، هداية الأمة، ج8، ص557، مجمع البحوث الاسلامیة.
[2]. کتاب سلیم‌بن‌قیس، ج2، ص827، الهادی.
[3]. همان.
[4]. صدوق، محمد، من لا يحضره الفقيه، ج1، ص203، جامعه مدرسین.
[5]. بخاری، محمد، صحيح البخاري، ج5، ص: 403، باب ما ذكر عن بني إسرائيل، وزارة اوقاف مصر ؛ همان، ج11، ص: 105، باب قول النبي لتتبعن سنن من كان قبلكم.
[6]. انعام، 43 ؛ انفال، 48 ؛ نحل، 63.
[7]. کاشانی، فتح‌الله، منهج الصادقين، ج1، ص454، اسلامیة.