دلیل اینکه امیرالمؤمنین علیه‌السلام هنگام بیعت اجباری با خلیفه خودخوانده در مسجد، کنار قبر پیامبر اکرم، آیه مربوط به حضرت هارون را خواندند، آن بود که به مسلمانان هشدار دهند فتنه گوساله سامری در امت اسلام نیز به وقوع پیوسته و خلیفه بر حق رسول‌الله مورد ستم قرار گرفته است.
به فرموده قرآن، امت مسلمان مانند تمام امت‌های پیش از خود، مورد امتحان و ابتلاء قرار می‌گیرد؛ «أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَ لَمَّا يَأْتِكُمْ مَثَلُ الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِكُمْ مَسَّتْهُمُ الْبَأْساءُ وَ الضَّرَّاءُ»؛[1] «يا گمان كرده‌ايد كه به سادگى می‌توانيد داخل بهشت شويد؟! هنوز كه شما مانند امت‌هاى پيشين به مصائب گرفتار نيامده‌ايد».
احادیث متعددی از خاتم الانبیاء صلیاللهعلیهوآله در منابع معتبر شیعه[2] و اهل‌تسنن[3] نقل شده که ایشان نیز به این نکته مهم اشاره کردند و هشدار دادند قطعا امت اسلامی با همان فتنه‌هایی که امت‌های پیشین به ویژه بنی‌اسرائیل با آنها مواجه شدند، روبه‌رو خواهد شد.
از این‌رو، بر اساس باورهای مکتب شیعه، شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام بخشی از جریان غصب خلافت امیرالمومنین علی علیه‌السلام بود که از سوی خلیفه خودخوانده و بانیان سقیفه صورت پذیرفت و پس از شهادت پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله امت اسلامی از آزمون پذیرش خلافت و سرپرستی امیرالمومنین علیه‌السلام سربلند بیرون نیامد.
در گزارش‌های مربوط به بیعت امیرالمؤمنین علیه‌السلام با ابوبکر به عنوان خلیفه خودخوانده، تمام منابع شیعی[4] و برخی منابع اهل‌تسنن[5] بیان کرده‌اند که این بیعت با اکراه و اجبار از سوی بانیان سقیفه صورت پذیرفت. با اینکه شجاعت امیرالمؤمنین علیه‌السلام وصف‌ناپذیر بود، اما ایشان مأمور به صبر در برابر مخالفان بودند.[6] با این حال، مسلمانان طرفدار اهل‌بیت علیهم‌السلام نیز به تعداد کافی نبود، از این‌رو، امام علیه‌السلام شخصاً اقدام نظامی نکردند.
امیرالمؤمنین علیه‌السلام در لحظاتی که با زور و اجبار برای بیعت حاضر شدند، در کنار قبر خاتم الانبیاء صلیاللهعلیهوآله آیه‌ای از قرآن را تلاوت کردند که پاسخ حضرت هارون علیه‌السلام به حضرت موسی علیه‌السلام پیرامون سکوت در برابر فتنه گوساله سامری بود: «ابْنَ أُمَّ إِنَّ الْقَوْمَ اسْتَضْعَفُوني وَ كادُوا يَقْتُلُونَني»؛[7] «فرزند مادرم، اين قوم مرا ناتوان شمردند و نزديک بود مرا بكشند».
امیرالمؤمنین علیه‌السلام با خواندن این آیه، دو نکته مهم را به مسلمانان غافل گوشزد کردند؛ یادآوری مقام و جایگاه خود نسبت به پیامبر معظم اسلام صلیاللهعلیهوآله که همانند مقام و جایگاه هارون به موسی است. این نکته بارها در قالب «حدیث منزلت» توسط پیامبر به مردم تذکر داده شده بود. در حقیقت، جریان سقیفه تکرار جریان گوساله سامری بود که باعث انحراف اکثریت شد.
نکته دیگر، دلیل سکوت امیرالمؤمنین علیه‌السلام در برابر مهاجمان و بانیان سقیفه است. افزون بر آنکه ایشان مامور به صبر بودند، برای گرفتن حق مسلم خویش باید به اندازه کافی نیرو و لشکر وجود داشته باشد، ولی متاسفانه اکثریت مسلمانان از یاری امیرالمؤمنین علیه‌السلام سرباز زدند.
پی‌نوشت:
[1]. بقره/214.
[2]. صدوق، محمد، من لا يحضره الفقيه، ج1، ص203، جامعه مدرسین.
[3]. بخاری، محمد، صحيح البخاري، ج5، ص403، باب ما ذكر عن بني إسرائيل، وزارة اوقاف مصر؛ همان، ج11، ص105، باب قول النبي لتتبعن سنن من كان قبلكم.
[4]. صفار، محمد، بصائر الدرجات، ج1، ص275، کتابخانه آیت الله مرعشی؛ حلبی، ابوالصلاح، تقريب المعارف، ص237، الهادی.
[5]. دینوری، ابن‌قُتیبة، الإمامة و السياسة، ج1، ص31، دارالأضواء.
[6]. کلینی، محمد، کافی، ج1، ص282، اسلامیة.
[7]. اعراف، 150.