برخی با استناد به آیه 29 سوره «الرحمن» سخن از تغییر در ذات خداوند به میان آورده‌اند، در حالی که آیه مذکور ناظر به افاضات پیوسته خداوند به مخلوقات است و ارتباطی با تغییر در ذات او ندارد.
متکلمان برای اثبات وجود خدا دلیل‌های عقلی گوناگونی اقامه می‌کنند که یکی از این دلیل‌ها، برهان حدوث است. در برهان حدوث سه مقدمه ذکر شده است:
مقدمه اول: جهان در حال تغییر است.
مقدمه دوم: هر چیزی که تغییر می‌کند، حادث است، نه ازلی؛ یعنی در زمانی معدوم بوده و بعداً به وجود آمده است.
مقدمه سوم: با استناد به قانون علیت، گفته می‌شود: هر حادثی که قبلا نبوده، نیازمند علت است؛ پس عالم نیازمند به علت است.
یکی از شبهه‌افکنان در فضای مجازی، با استفاده از برهان حدوث گفته: با این منطق خدا هم باید حادث باشد؛ زیرا خدا خودش با توصیف خود در قرآن می‌گوید: «كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ»؛[1] «او هر روز در شأن و کاری است». این یعنی خداوند هم هر روز در حال تغییر است؛ پس باید حادث باشد، نه ازلی.
بیان این اشکال به خاطر آن است که شبهه‌کننده یا از روی جهل و یا به جهت غرض‌ورزی، تفسیر غلطی از آیه مذکور ارائه کرده است، در صورتی که با یک مراجعه ساده به ترجمه و تفسیر آیه، متوجه می‌شویم که آیه در صدد اثبات تغییر در ذات خدا نیست.
جمله قبل در همین آیه به این موضوع اشاره می‌کند که تمام موجودات در آسمان و زمین، پیوسته درخواست‌هایی از خداوند دارند، خداوند هم به اقتضای رحمت و حکمتش، دائماً آنها را از فیض خود بهره‌مند کرده و هر روز عنایت تازه‌ای به عالم وجود افاضه می‌کند. بر این اساس، پاسخ‌گويى او به نيازهاى سائلان و نيازمندان اقتضا می‌کند که هر روز طرح تازهاى را برای مخلوقاتش ابداع كند و لذا يک روز اقوامى را قدرت مىدهد و روز ديگر آنها را بر خاک سياه مىنشاند. يک روز سلامت و جوانى مىبخشد و روز ديگر ضعف و ناتوانى مىدهد. يک روز غم و اندوه را از دل مىزدايد و روز ديگر مايه اندوهى مىآفريند. خلاصه هر روز طبق حكمت و نظام احسن، پديده تازه و خلق و حادثه جديدى دارد.[2]
معنای این خلقت پیوسته که هر روز ابداع جدیدی را در پی دارد، این نیست که ذات خداوند هم در حال تغییر است و صفات ذاتی او عوض می‌شوند. این موضوع در واقع ناظر به تغییر در مخلوقات خدا و افاضات جدید او به عالم است، نه تغییر در ذات او.
پی‌نوشت:
[1]. الرحمن: 29.
[2]. تفسیر نمونه، اسلامیه، ج23، ص138.