زیارت؛ سیاسی‌ترین گردهمایی عاشقان اهل‌بیت

در فرهنگ عاشورا، به چهلمين روز شهادت امام حسين علیه السلام «زیارت اربعین» گفته می‌شود كه مصادف با روز بيستم ماه صفر است. حضور میلیونی شیعیان لبیک‌گو از سراسر جهان در کربلا به نیت زیارت، توجه بسیاری از صاحب‌نظران را به خود جلب کرده است. از این رو، کاملا بجا و صحیح است که از این آیین و حماسه بزرگ به یک حرکت کاملا دینی- سیاسی توصیف شود؛ چراکه دشمنان اسلام و اهل بیت متوجه اثرگذاری مثبت این مراسم معنوی در روحیه توده‌های مردمی شده و آن را به شدت سانسور می‌کنند.

عدد اسرارآمیز
عدد چهل دارای ویژگی‌هایی است که دیگر اعداد آن را ندارند؛ بیشتر پیامبران الهی در سن چهل سالگی به مقام رسالت رسیده‌اند. وقتی حضرت موسی تقاضای ملاقات خصوصی با خداوند را مطرح کرد، خداوند نیز آن را اجابت نمود، این مناجات چهل شب به طول انجامید.[1] برخی شواهد دیگر نیز به منظور ویژگی این عدد بیان شده است همچنانکه در روایات توصیه شده چهل مؤمن و نه کمتر را در نماز شب دعا کنید.[2] همسایه‌ها نیز تا چهل خانه مورد احترام هستند.[3]

جایگاه ویژه سیدالشهدا
اگر چه تمامی معصومان علیهم السلام، امامان هادی و راهنمایان امت هستند، اما در میان ایشان،‌ تجلی هدایتگری، در اباعبدالله الحسین ظهور بیشتری پیدا کرده است. به فرموده خاتم الانبیاء، امام حسین به چند دلیل، زینت آسمان‌ها و زمین است و در عرش الهی نوشته شده: «امام حسین کشتی نجات و مشعل فروزان هدایت است.» همچنین امامان شیعه همگی از نسل او هستند.[4]

با اینکه خوردن هر نوع خاک در فقه شیعه حرام اعلام شده، اما خوردن مقدار کمی از تربت قبر سیدالشهدا علیه‌السلام به نیت شفا و عاقبت به خیری،‌ سفارش شده و همین تربت، بهترین چیزی است که نماز‌گزار سر سجده بر آن می‌نهد.[5]

دعوت اهل بیت برای زیارت اربعین 
بی‌شک مهم‌ترین مشوّق و زمینه‌ساز حرکت شیعیان، فرمایش گوهربار امام حسن عسکری علیه‌السلام است. ایشان زیارت اربعین را از نمادها و نشانه‌های شیعه برشمردند[6] و همین سخن، باعث شد تا یکپارچگی شیعه در این سفر معنوی مدیریت شود. بعضی احتمال دادند که مفهوم این حدیث، رفتن به دیدار چهل مؤمن است. اما این احتمال صحیح نیست؛ زیرا زيارت چهل مؤمن اختصاص به مذهب شیعه ندارد.[7] همچنین فهم و برداشت عالمان حدیث‌نگار شیعی از این حدیث آن بوده که آن را در زمره احادیث زیارت سیدالشهدا نقل کرده‌اند.

زیارت اربعین و اهداف سیدالشهدا

اساس قیام سیدالشهدا چیزی جز هدایت مردم نبود؛ در زیارت‌ نامه اربعین امام حسین می‌خوانیم: «بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِيكَ لِيَسْتَنْقِذَ عِبَادَكَ مِنَ الضَّلَالَةِ وَ الْجَهَالَةِ؛ خون قلب خود را در راه خدا بخشید تا بندگان خدا از گمراهی و نادانی نجات پیدا کنند.»[8] امام حسین در طول مسیر و حتی در روز عاشورا با نامه‌هایی که نوشت، با گفت و گو و ملاقات‌هایی که انجام داد، با خطبه‌هایی که خواند، تمام سعی و تلاش خود را به کار بست تا از مردم دستگیری کند و آنها از مسیر نادانی و گمراهی، در مسیر هدایت قرار گیرند و به تکلیف عمل کنند. به فرموده قرآن، این همان هدفی است که تمام پیامبران الهی در پی آن بودند.[9]

وظیفه شیعیان پس از اربعین 
دوستی و محبت با اهل بیت علیهم السلام کلید نجات بشریت در تمام عرصه‌های دنیایی و آخرتی است. عطیه عوفی و جابر بن عبدالله انصاری، دو تن از اصحاب پیامبر اکرم، نخستین زائران اربعین حسینی بودند. هنگامی که جابر عرض کرد ما نیز در ثواب معرکه عاشورا شریک هستیم، عطیه از جابر، علت را جویا شد. جابر در پاسخ گفت: از محبوبم پیغمبر خدا شنیدم که فرمود:«هر کس با دوست خود محشور می‌شود.»[10] از این رو اصلی‌ترین تحفه‌ای که زائر کوی حسینی پس از زیارت اربعین با خود به همراه دارد، فزونی محبت وی به اهل بیت علیهم‌السلام خواهد بود، چنانچه در زیارت اربعین امام حسین می‌خوانیم: «اللَّهُمَّ إِنِّي أُشْهِدُكَ أَنِّي وَلِيٌّ لِمَنْ وَالاهُ وَ عَدُوٌّ لِمَنْ عَادَاهُ؛ خدایا! من تو را گواه می‌گیرم که با دوستان امام حسین، دوست هستم و با دشمنان او، دشمنی می‌کنم.»[11]

پی نوشت:
[1]. بقره/51.
[2]. طوسی، مصباح المتهجد، ج‏1، ص: 133.
[3]. صدوق، معاني الأخبار، ص: 165.
[4]. عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج‏1، ص: 59.
[5]. ابن مشهدی، المزار الكبير، ص: 361.
[6]. مفید، المزار، ص: 53 ؛ طوسی، تهذيب الأحكام، ج‏6، ص: 52.
[7]. بر شطّی از حماسه و حضور، ص: 328. گفتاری از آیت الله جوادی آملی.
[8].طوسی، تهذيب الأحكام، ج‏6، ص: 113.
[9]. توبه/33.
[10]. مجلسی، بحار الأنوار، ج‏98، ص: 196.
[11].طوسی، تهذيب الأحكام، ج‏6، ص: 113.