اما چند نكته گفتنى درباره مسجد الإجابه:
اوّل: در جاى باغ خرمان، كه در برابر مسجد الإجابه بوده است، اكنون دقيقاً شهردارى مكه امانة العاصمة المقدسه قرار گرفته است. اندكى از خيابان به سمت «ريع اذاخر» را نيز بايد داخل در باغ خرمان دانست.
دوم: مسجد الاجابه دست كم تا قرن سوم به اين نام شناخته نمى‌شده است.
فاكهى در قرن سوم از آن با مسجد آل‌قنفذ ياد كرده است.
سوم: كتيبه‌اى در مسجد الاجابه موجود است كه اشاره به بازسازى آن در قرن دهم هجرى دارد. به علاوه، دو بيت شعر هم درباره بازسازى اين مسجد بر كتيبه‌اى ديگر در اين سوى محراب در بناى قبلى وجود دارد. متن كتيبه‌اى كه در كنار محراب روى ديوار نصب شده حكايت از آن دارد كه بناى مسجد توسط عبدالله جمالى ناظر حسبه شريفه آن را در روز يك شنبه يازدهم ماه صفر سال ٨٩٨ بنا كرده است. همچنين روى كتيبه ديگرى كه آن نيز در كنار محراب نصب شده آمده است كه اين مسجد را سلطان احمد در سال ١١٢۴ بازسازى كرده است. 1
در قرن هشتم، ابن‌بطوطه در سفرنامه‌اش از مسجد الاجابه ياد كرده، و مى‌نويسد: آنجا مسجدى است كه رسول خدا (ص) پس از انجام عمره در مسير بازگشت، در آنجا استراحت كرد و اكنون مردم آن را از روى تبرّك مى‌بوسند. ٢
ابن‌فهد در حوادث سال ٧٢٠ نوشته است: در اين سال مسجد الاجابه تعمير شد. اين مسجد سمت چپ كسى است كه به سوى منا مى‌رود و در نزديكى ثنيّة اذاخر است و گفته شده كه رسول خدا (ص) در آن نماز خوانده است. 3
____________________________________________
١ ) . الاثار الاسلامية فى مكة المكرمه، ص ١٨۶
٢ ) . الرحلة الحجازيه، ص ١۶۴
٣ ) . اتحاف الورى، ج ٣ ، ص ١٧٢
همو در حوادث سال ٨٣١ آورده: امير سيف الدين شاهين عثمانى در اين سال مسجد الاجابه را كه در شعبى نزديك ثنية اذاخر است، تعمير كرد. ١ مسجد ياد شده در سال ١١٣۴ توسط شيخ بصرى نامى كه در ابطح زندگى مى‌كرد بازسازى شد. 2
در سال ١٣٩۴ قمرى ساختمان قديمى مسجد خراب گرديد و در همان محل پيشين مسجد جديدى بنا نهاده شد. بناى فعلى آن مربع شكل و داراى مساحتى حدود ۴٠٠ متر مربع است. مناره‌اى نيز در محل اتصال ديوارهاى جنوب و غربى آن قرار دارد. اين مسجد از مساجد داير مكه به شمار مى‌آيد كه مؤلف مكرر توفيق نماز خواندن در آن را يافته است. مسجد ياد شده بار ديگر در سالهاى ٢١۴٢١ به صورت زيبايى بازسازى شده و حتى به آن مناسبت، گاه محله نيز محله الاجابه ناميده مى‌شود. ٣ به علاوه تابلوى بزرگ مسجد الاجابه روى آن نصب شده است. چنين اقدامى براى برخى از مساجد مشابه نيز صورت گرفته وشروع حركتى در جهت زنده كردن اماكن متبرك به حساب مى‌آيد.
_________________________________________________
١ ) . همان، ج ۴ ، ص ٢٠
٢ ) . افادة الانام، ج ٢ ، ص ٣٨
٣ ) . درباره اين مسجد و كتيبههاى موجود در آن، مقاله‌اى با عنوان «مسجد الاجابة بمكة المكرمة، دراسة تاريخية وثائقية» در مجله المنهل مجلد ۵۵ ، ش ۵١٣ سال ١۴١۴ صص ۴ - ١۵ به چاپ رسيده است.
مسجد المتّكا
اين مسجد در شهر مقدس مكه، در اجياد صغير، درون شعبى كوچك است كه به پشت كوه ابوقبيس چسبيده است.
ازرقى ذيل مدخل اجياد صغير مى‌نويسد: اين شعب، شعبى است كوچك كه به كوه ابوقبيس چسبيده شده و اجياد كبير در برابر آن در ابتداى خانه هشام بن ابى‌العاص و خانه زهيربن ابى‌اميه است تا برسد به مسجد المتكا قرار دارد. ١
همو در جاى ديگر درباره مساجدى كه حضرت در آنها نماز خوانده، مى‌نويسد: «ومسجد بأجياد و موضع يقال له المتّكا» . پس از آن چند نقل آورده كه نشان مى‌دهد نماز خواندن پيامبر (ص) در اجياد قطعى نيست. با اين حال وى معتقد است كه رسول خدا (ص) به يقين در اجياد نماز خوانده است. ٢
عبدالملك‌بن دُهَيش از محققان معاصر تاريخ و آثار مكه مى‌نويسد: مسجد المتكا در شعبى است كه چاه عكرمه در آن است و آن در اجياد صغير در دامنه كوه زهير كُتْبى از معاصرين نوشته است
_________________________________________
١ ) . اخبار مكه، ازرقى، ج ٢ ، ص ٢٩٠
٢ ) . اخبار مكه، ازرقى، ج ٢ ، ص ٢٠٢
خَنْدمه واقع است. 1
زهير كُتْبى از معاصرين نوشته است: مسجد متكاء اخيرا تخريب شد و به جاى آن هتل قاهره را ساختند. اين هتل نيز پس از مدتى خراب شد و هتل كعكى را جاى آن بنا كردند. 2در حال حاضر روبروى باب اجياد، خيابانى است كه در ابتداى آن، دستِ چپِ كسى كه از حرم داخل آن خيابان مى‌آيد، مستشفى العام است و بعد از آن پلى است و پس از حدود يك‌صد متر، در دست راست، هتل كعكى است و روبروى آن هتل ايلاف واقع است كه درِ ورودى آن هتل تا خيابان فاصله دارد. به نظر مى‌رسد فاصله هتل كعكى تا مسجد الحرام ۴٠٠ تا ۵٠٠ متر باشد.
_____________________________________________________________
١ ) . همان، ج ۴ ، ص ٩ پاورقى.
٢ ) . مكة فى وجدانى، ص ٩٩