حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها برای پس گرفتن فدک تلاش زیادی کرد؛ زیرا فدک، حقی بود که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به دستور مستقیم خداوند به وی داده بود و اینکه امیرالمؤمنین علیه‌السلام آن را پس نگرفت دلایلی همچون اعتراض و تهمت مردم را به دنبال دارد.
برخی برای سست کردن اعتقاد شیعه نسبت به حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها به روایتی از شیخ صدوق تمسک می‌کنند که امام صادق علیه‌السلام فرمود: «إنَّا أَهْلُ بَيْتٍ لاَ نَسْتَرْجِعُ شَيْئاً يُؤْخَذُ مِنَّا ظُلْماً، فلِذَلِكَ لَمْ يَسْتَرْجِعْ فَدَكَ لَمَّا وَلِيَ»؛[1] «ما اهل بیت، به دنبال بازپس گرفتن چیزی که از روی ظلم و به ناحق از ما گرفته می‌شود، نیستیم؛ به همین خاطر، حضرت، بعد از خلافت ظاهری، آن را برنگرداند»؛ سپس وارد بحث می‌شوند که یا روایت دروغ است یا فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها از اهل‌بیت نیست.
برای جواب باید به چند نکته دقت کرد:
یک. حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها به نص آیات قرآن کریم و به تصریح شیعه و سنی در تفسیر آیه33 سوره احزاب از اهل‌بیت علیهم‌السلام است[2] و در این مورد شکی نیست.
دو. به اعتراف شیعه و اهل‌تسنن، پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بعد از نازل شدن آیه «وَ آتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ»؛[3] «و حقّ نزدیکان خویش را پرداخت کن»، فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها را صدا کرد و فدک را به او بخشید؛[4] ولی بعد از رحلت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، فدک را به ناحق از حضرت غصب کردند».[5]
سه. این روایت و چند روایت مشابه آن را علاوه بر مرحوم صدوق، ابن‌شهرآشوب، سیدبن‌طاووس، اربلی و... نیز نقل کرده‌اند، پس اصل روایت در منابع وجود دارد.
بنابراین هم حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها از اهل‌بیت علیهم‌السلام است و هم بزرگان این روایت را در منابع خود آورده‌اند.
اعتراض به غصب فدک
امیرالمؤمنین علیه‌السلام در همان زمان غصب فدک، برای پس گرفتن آن به ابوبکر اعتراض کرد؛ علاوه بر اینکه به عنوان شاهدی بر صدق گفتار حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها پیش ابوبکر رفت؛[6] زیرا حضرت زهرا برای پس گرفتن حقی حرکت کرد که خداوند برای او قرار داده بود.
علت بازنگرداندن فدک در زمان خلافت
بی‌تردید رفتار و عملکرد اهل‌بیت علیهم‌السلام را باید با توجه به شرایط زمانی و فضای جامعه آن روز بررسی کرد؛ بنابراین در اینجا باید چنین گفت:
یک. اقتدا به سنت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله
زمانی که پیامبر از مکه خارج شد، عقیل خانه حضرت را تصرف کرد و سپس آن را فروخت. بعد از اینکه حضرت به مکه بازگشت، کسی گفت: ای رسول خدا به خانه‌ات باز نمی‌گردی؟ حضرت فرمود: مگر عقیل برای ما خانه‌ای گذاشته است؛ بنابراین دنبال بازگردان خانه نرفت. در اینجا امام محمدباقر علیه‌السلام علت بازپس نگرفتن فدک را همین امر می‌داند؛[7] گویا فدک چندین بار به افراد مختلف منتقل شده بود و باز پس گرفتن آن مشکل بود.
دو. شرایط و فضای جامعه به گونه‌ای بود که اجازه بازپس گرفتن فدک را به حضرت نمی‌داد؛ بنابراین حضرت حکم آن را به خداوند واگذار کرد.[8]
سه. تهمت و بدبینی مردم نسبت به حضرت نیز از مواردی بود که حضرت را از بازپس گرفتن فدک باز می‌داشت؛ زیرا پس از هر اقدامی که حضرت بر خلاف سنت خلفای قبل انجام می‌داد، فریاد مردم بلند می‌شد.
برای نمونه در جریان منع نماز تراویح، هرج و مرجی در بین مردم به راه افتاد و همه یک‌صدا گفتند: ای وای سنت عمر از بین رفت.[9] بعید نیست که در جریان فدک نیز این موضوع تکرار می‌شد؛ علاوه بر اینکه متهم به دنیاپرستی و گرفتار شدن به مال دنیا نیز می‌شد؛ زیرا فدک جزء اموال شخصی حضرت به حساب می‌آمد.
بنابراین باید برای بررسی هر موضوعی، زمان و فضای جامعه را در نظر گرفت.
پی‌نوشت:
[1]. صدوق، محمدبن علی، علل‌الشرایع، مکتبةالحیدریة، ج1، ص155.
[2]. آیه تطهیر در کتب اهل تسنن.
[3]. اسراء: 26.
[4]. قمی، علی‌بن ابراهیم، تفسیرقمی، دارالکتاب، ج2، ص18.
[5]. غصب فدک.
[6]. طبری، محمدبن جریر، دلائل الامامة، نشر بعثت، ج1، ص118.
[7]. ابن شهرآشوب، مناقب آل‌أبيطالب عليهم‌السلام، علامه، ج1، ص270.
[8]. ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، مکتبة آیةالله مرعشی، ج16، ص208.
[9]. حرعاملی، محمدبن حسن، وسائل‌الشیعه، مؤسسه آل‌بیت، ج8، ص46.