روایات اهل‌بیت علیهم‌السلام در تفسیر آیات قرآن، گاهی حاوی مطالبی است که با عالم معنی و ملکوت دنیا ارتباط دارد و از فهم بشر ظاهربین خارج است.
قرآن کریم مهمترین معجزه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله است؛ معجزه‌ای که از همان صدر اسلام تا کنون، هر روز زوایایی از آن برای انسان کشف می‌شود که گاهی دانشمندان بزرگ غربی را نیز به حیرت می‌اندازد.[1] این معجزه الهی به دلیل جامعیتش، حاوی مطالبی است که گاه از فهم بشر امروز خارج و در جامعه علمی دانشمندان، نامأنوس به نظر می‌رسد که با گذر زمان، معلوم می‌شود.
بر همین اساس خداوند متعال افرادی[چهارده معصوم] را برای بیان معارف قرآن کریم تعیین کرده است؛[2] زیرا علم قرآن را در اختیار آنان قرار داده است.[3]
هرچند معمول سخنان اهل‌بیت علیهم‌السلام به اندازه فهم انسان‌هاست؛ ولی گاهی در تفسیر برخی آیات قرآن، پا را فراتر می‌گذارند که علت آن را می‌توان وادار کردن انسان به تفکر و تحقیق و در نتیجه دانش‌افزایی دانست.
کوه قاف در روایات
طبق برخی روایات، امام صادق علیه‌السلام در تفسیر یکی از حروف مقطعه قرآن فرمود: «وَ أَمَّا «ق» فَهُوَ الْجَبَلُ الْمُحِيطُ بِالْأَرْض وَ خُضْرَةُ السَّمَاءِ مِنْهُ وَ بِهِ يُمْسِكُ اللَّهُ الْأَرْضَ أَنْ تَمِيدَ بِأَهْلِهَا»؛[4] «و اما مراد از «ق»، رشته کوه به‌هم‌پیوسته‌ای است که تمامی زمین را فراگرفته و سبزی آسمان از سبزی آن کوه است که خداوند آن را براى حفاظت از زمين و ساكنان آن قرار داده است».
توضیح این روایت
این روایت با قطع‌نظر از بررسی سندی، با روایت امام محمد باقر علیه‌السلام هم‌خوانی دارد. حضرت فرمود: «إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ جَبَلًا مُحِيطاً بِالدُّنْيَا مِنْ زَبَرْجَدٍ خَضِرٍ وَ إِنَّمَا خُضْرَةُ السَّمَاءِ مِنْ خُضْرَةِ ذَلِكَ الْجَبَلِ»؛[5] «به راستی که خداوند کوهی را از جنس زبرجد سبز آفریده است که تمامی دنیا را فرا گرفته است و به تحقیق که سبزی آسمان از سبزی آن کوه است».
چنین کوهی در ظاهر برای دانشمندان، قابل تصویر نیست و بی‌تردید مراد از این کوه، کوه‌های سنگی زمینی نیست؛ زیرا در روایت دوم، این کوه را محیط به تمام دنیا دانسته است؛ بنابراین با توجه به قرینه‌های موجود در روایات فراوانی که از امامان معصوم علیهم‌السلام رسیده است،[6] مراد از این کوه‌ها، امور باطنی و ملکوت عالم است.
آری! همواره ظاهرگرایان، تنها به دیده‌های ظاهربین خود در دنیا بسنده کرده‌اند و از باطن آن بی‌خبر هستند.[7] درحالی‌که این عالم ماده، ملکوت و باطنی نیز دارد.
پی‌نوشت:
[1]. پیشگویی‌های علمی قرآن.
[2]. نحل: 44.
[3]. رعد: 43.
[4]. صدوق، محمدبن علی، معانی الاخبار، جامعه مدرسین، ص22.
[5]. صفار، محمدبن حسن، بصائرالدرجات، مکتبةآیةالله مرعشی، ج1، ص492.
[6]. مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، داراحیاءالتراث، ج57، ص121.
[7]. روم: 7.