ولایت

از دیدگاه ولایت انتصابی، مشروعیت حكومت ولی فقیه نیز ناشی از نصب عام امامان ـ علیهم السلام ـ است و مردم در تفویض ولایت به او هیچگونه اختیاری ندارند؛ اما در كارآمدی حكومت نقش اصلی را دارند. بیعت گرفتن پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ و امامان ـ علیهم السلام ـ از مردم نیز برای كارآمد كردن ولایتشان می‌باشد، نه برای انتصاب آنان. در نامه امیرمؤمنان ـ علیه السلام ـ به شیعیان آمده است: « وَ قَدْ کانَ رَسُولُ اللهِ ـ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ ـ عَهِدَ اِلَی عَهْداً فَقالَ یابْنَ اَبی طالِبٍ لَکَ وِلاءُ اُمَّتی، فَاِنْ وَلُوکَ فی عافِیةٍ وَاجْمَعُوا عَلَیکَ بِالرِّضا فَقُمْ بِاَمْرِهِمْ وَاِنِ اخْتَلَفُوا عَلیکَ فَدَعْهُمْ؛ [11] پیامبر به من سفارش كرد ولایت امت من با توست‌ای فرزند ابی طالب! پس اگر در آسایش و آرامش تو را به ولایت برگزیدند و با خرسندی بر تو توافق كردند، امر ایشان را به پادار و اگر بر تو اختلاف ورزیدند، آنان را [با آنچه در آن اند،] رها كن!»
شرط كارآمدی حكومت، انتخاب آزادانه حاكمان توسط مردم است. حضرت امیر ـ علیه السلام ـ نیز كسی را به بیعت با خویش مجبور نكردند. ایشان در نامه‌ای به طلحه و زبیر نوشتند: « وَ اِنَّکُما مِمَّنْ اَرادَنی وَ بایعْنی وَ اِنَّ الْعامَّةَ لَمْ تُبایعْنی لِسُلْطانٍ غالِبٍ وَ لا لِعَرَضٍ حاضِرٍ؛ [12] شما به اختیار خود با من بیعت كرده اید و همانا مردم به خاطر سلطه غالب و یا به خاطر مال و ثروتی آماده، با من بیعت نكرده اند.‌»
7. خدمتگزاری
در جامعه دینی، حاكمان منتخب، پاسخ گوی مردم و خدمت گزار واقعی آنان خواهند بود. در حقیقت، مردم در این نظام محوریت ویژه‌ای برای انتخاب و به قدرت رساندن كارگزاران دارند؛ چنانكه رهبری به این امر اشاره دارند: «مردم سالاری هم دو سر دارد: یك سر مردم سالاری عبارت است از اینكه تشكل نظام به وسیله اراده و رأی مردم صورت بگیرد؛ یعنی مردم نظام را انتخاب می‌كنند، دولت را انتخاب می‌كنند، نمایندگان را انتخاب می‌كنند... .‌» [13]