مذاكره

9. مشورت
حاكم برای دست یابی به نظرهای مردم، می‌تواند با آنان مكاتبه و مذاكره كند و یا به مشورت بنشیند. هرگاه دایره حكومت حاكم گسترش یافت و احتیاجات و تكالیف زیاد متوجه او شد، قهراً نیازمند زیاد كردن مشاوران، ایادی و عمال در دایره‌های مختلف حكومتی است.
از مهم‌ترین دلائل ضرورت مشورت حاكم با مردم و آزادی آنان در اظهار نظر، آیات و روایاتی است كه در اینباره آمده است، از جمله: [وَ اَمْرُهُمْ شُوری بَینَهُمْ] ؛ [20] «مؤمنان امورشان را بر اساس شورا [و تبادل نظر] انجام می‌دهند.‌»
رهبر دینی در امور جامعه به مشورت می‌پردازد و با رعایت مصالح و مفاسد به تصمیم گیری نهایی می‌رسد. در این جهت، فرقی بین رهبران معصوم و غیر معصوم نیست. سیره پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ و حضرت علی ـ علیه السلام ـ در مشورت با مردم ـ با اینكه مصون از لغزش و خطا بودهاند ـ نوعی حرمت نهادن به شخصیت فكری ـ فرهنگی افراد بوده كه مایه رشد و بالندگی اندیشه هاست. خداوند به پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرماید: [وَ شاوِرْهُم فِی الْاَمْرِ] ؛ [21] «در تصمیم گیری‌ها [ی همگانی،] با آنان مشورت كن!»
10. تأمین عدالت اجتماعی
نظام مردم سالاری دینی، نظامی است كه بر پایه اعتقاد به عدل خدا در خلقت و تشریع قرار دارد و از این روست كه بر اجرای قسط و عدل در نظام سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پای می‌فشارد و در پی رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امكانات عادلانه برای همه در تمام زمینه‌های مادی و معنوی برمی آید و اقتصادی عادلانه را جهت ایجاد رفاه، رفع فقر و برطرف كردن هر نوع محرومیت در عرصه‌های تغذیه، مسكن، كار، بهداشت، بیمه و... جستجو می‌كند و نیز می‌كوشد امنیت قضایی عادلانه را برای همگان در اقصا نقاط كشور فراهم آورد. [22]
11. رعایت كرامت انسانی
دین در لباس حكومت، در صدد دست یابی و نهادینه سازی كرامت و ارزش والای انسانی از طریق ارائه یك نظام كارآمد است. برای كارآمدی نظام، اجتهاد مستمر فقهای جامع الشرائط، عنصری مهم و حیاتی است. انسان در حكومت مردم سالاری دینی از چنان كرامتی برخوردار است كه جان، مال، حقوق، مسكن و شغل او از هر گونه تعرضی ـ مگر مواردی كه قانون تجویز می‌كند ـ مصون است و همچنین با هتک حرمت و حیثیت كسی كه به حكم قانون دستگیر، زندانی و یا تبعید شده، به مخالفت می‌پردازد. [23]