در خلقت خداوند ویژگی‌هایی وجود دارد که هیچ‌گاه در اختراعات و مصنوعات بشری یافت نمی‌شود؛ ویژگی‌هایی مثل «خلق از عدم» و «جدید بودن» از جمله آن‌هاست. با توجه به این ویژگی‌ها هیچ‌گاه نمی‌توان آفرینش خداوند را با کار بشر مقایسه کرد و گفت انسان قادر است همانند خداوند کار کند.
تفاوت خلقت خداوند با ساخت ربات‌های انسانی: قرآن در آیه ۷۳ سوره حج مطلب مهمی را به انسان گوشزد می‌کند؛ خداوند در این آیه می‌فرماید: «يَآ أَيُّهَا النَّاسُ ضُرِبَ مَثَلٌ فَاسْتَمِعُوا لَهُ إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَنْ يَخْلُقُوا ذُبَابًا وَلَوِ اجْتَمَعُوا لَهُ؛[۱] اى مردم! مثلى زده شده است، به آن گوش فرا دهيد: كسانى را كه غير از خدا مى‌خوانيد، هرگز نمى‌توانند مگسى بيافرينند، هر چند براى اين كار دست به دست هم دهند!»
هر آنچه انسان غیر از خداوند متعال می‌پرستد، توانایی خلقت و آفریدن یک موجود زنده را ندارد. نه تنها این بت‌ها چنین توانایی ندارند؛ بلکه خود انسان نیز هرگز چنین کاری نمی‌تواند بکند.
جاهلیت مدرن
علوم تجربی، در دنیای مدرن پیشرفت چشم‌گیری پیدا کرد. بشر با اتکا با این دانش‌ها توانست در آسمان به پرواز درآید و در اعماق دریا‌ها غواصی کند. توسعه عجیب تکنولوژی به پشتوانه دانش تجربی، انسان را شیفته ساخته‌های دست خود کرده است.
جدیدترین و شگفت‌انگیزترین دستاورد تکنولوژی، ساخت ربات‌های انسان‌نماست؛ ربات‌هایی که به کمک هوش مصنوعی از هر جهت مانند انسان رفتار می‌کنند. اما آیا می‌توان گفت بشر به جایی رسیده که می‌تواند ادعای خدایی کرده و موجودی همانند مخلوقات خداوند خلق کند؟
به دلایل مختلف نمی‌توان اختراع انسان را با صنع و خلقت خداوند یکی دانست. بدون شک انسان هیچ‌گاه توانایی آفریدن چیزی همانند مخلوقات خدا را پیدا نخواهد کرد. در ادامه برخی تفاوت‌های کار انسان با خدا را بیان می‌کنیم:
1. خلقت خداوند ، خلق از عدم
وجود خداوند بر تمام موجودات مقدم بوده و هیچ موجودی در کنار خداوند در دایره هستی وجود نداشته است. خداوند تمام جهان و هستی را از هیچ و از عدم آفریده است. زندیقی از امام صادق علیه‌السلام پرسید: خداوند اشیاء را از چه چیزی خلق کرده است؟ حضرت در جواب فرمودند: «مِنْ لاَ شَيْءَ؛ از هیچ چیز.»[۲]
هیچ بشری نمی‌تواند از عدم و از هیچ، موجودی بیافریند. چه بت‌پرستان گذشته چه عِلم‌پرستان امروزی چاره‌‌ای ندارند که ماده خامی را برداشته با تغییر شکل، شیء جدیدی را اختراع کنند.
2. نو بودن خلقت خداوند
کارهای نو و جدید غالباً خلاقیت نامیده می‌شود اما خلاقیت خداوند با خلاقیت انسان‌ها متفاوت است. انسان هر چقدر هم خلاق باشد باز هم یک مقلد است. هیچ انسانی بدون پیش زمینه قبلی کاری را شروع نمی‌کند حتی انسان‌های اولیه نیز با تقلید از طبیعت اقدام کرده‌اند. یک هنرمند با کنارهم قراردادن تصاویر از قبل آماده، دست به خلق یک اثر هنری جدید می‌زند. صنعت‌گران نیز با الگوگیری از کارهای گذشته، اختراع و صنعت جدیدی تولید می‌کنند اما برخلاف انسان، خداوند هیچ سرمشق و الگویی نداشته و فعلش به طور حقیقی و به معنای واقعی کلمه نو و تازه است.
3. ایجاد حیات در خلقت خداوند
گرچه انسان توانسته است با الگو گیری از تجربه‌های گذشته خود به پیشرفت قابل توجهی در اختراع مصنوعات تازه برسد و ربات‌های هوشمند بسیار پیچیده را تولید کند اما آیا ربات‌ها را می‌توان یک موجود زنده دانست؟ آیا ربات‌ها حیات دارند؟ بشریت می‌تواند حیات را اختراع کند؟
حیات مؤلفه‌هایی دارد که هیچ کدام را نمی‌توان در ربات‌ها مشاهده کرد. یک موجود زنده در حدود خودش رشد می‌کند، تولید مثل دارد و... اما ربات‌ها نه می‌توانند رشد کنند و نه توانایی تولید مثل دارند. ربات، تنها یک ماشین پیچیده‌تر است و هیچ‌گونه اثر حیاتی در آن وجود ندارد.
4. آگاهی در خلقت خداوند
یکی از ویژگی‌های مهمی که خداوند در انسان قرار داده آگاهی است. ربات‌ها هیچ‌گاه به مقام آگاهی دست پیدا نمی‌کنند. درست است که یک ربات، طبق برنامه‌ریزی که در او شده می‌تواند به موضوعات مختلف واکنش نشان دهد اما ربات‌ها تنها ماشین حساب‌های پیشرفته‌تری هستند. یک ماشین حساب، هیچ‌گاه درکی از اعداد و محاسبات ریاضی ندارد. این انسان است که می‌تواند به مرتبه آگاهی رسیده و جهان پیرامون خود را درک کند. هوش مصنوعی به صورت مکانیکی واکنش‌هایی را انجام می‌دهد اما واکنش مکانیکی را نباید با درک و آگاهی یکی بدانیم.
5. اختیار در خلقت خداوند
از همه اینها که بگذریم یک چیز است که انسان هر چقدر هم در زمینه هوش مصنوعی پیشرفت کند هیچ گاه نمی‌تواند آن را بیافریند و آن، اختیار است. هیچ گاه بشر نمی‌تواند رباتی را درست کند که اختیار داشته باشد و بتواند تصمیم بگیرد. ربات‌ها تنها طبق برنامه‌ریزی که شده‌اند واکنش نشان می‌دهند و خارج از آن هیچ قدرتی ندارند.
بنابراین، خلقت خداوند ویژگی‌هایی دارد که هیچ‌گاه در اختراعات انسانی یافت نمی‌شود؛ از این رو، مقایسه خلقت خداوند با آنچه انسان تولید می‌کند، صحیح نیست. قدرت انسان محدود بوده و هر چقدر هم تلاش کند نمی‌تواند توانایی آفرینش موجودات، آن گونه که در خداوند وجود دارد را به دست آورد.
پی‌نوشت
[۱] سوره حج، آیه۷۳.
[۲] احتجاج، ج۲، ص۷۸.